تاثیر آموزش حسابداری و تجربه کاری بر هوش هیجانی WORD

چکیده:

هیجانات نقش مهمی را در مدیریت سازمان ایفا می‌کنند، هوش هیجانی مهارتی است که عملکرد افراد را در زمینه‌های رهبری، کار گروهی، ارتباط با مشتری و تصمیم‌گیری بهبود می‌بخشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین آموزش‌های دروس حسابداری در دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی و همچنین تجربه‌ی کاری بر هوش هیجانی دانشجویان رشته‌ حسابداری می‌باشد. این مطالعه توصیفی- مقطعی از نوع همبستگی است. حجم نمونه‌ی پژوهش شامل 476 نفر از دانشجویان رشته‌های حسابداری، ادبیات، علوم سیاسی، زبان انگلیسی و علوم اجتماعی دانشگاه‌های شهر مشهد در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شد. برای جمع آوری داده‌ها از آزمون هوش هیجانی بار-آن و پرسشنامه اس سی ال 90 (SCL 90) استفاده شده است. ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس و کواریان و همچنین تحلیل رگرسیون برای تجزیه تحلیل داده‌ها مورد استفاده قرار گرفت. بدین منظور متغیر هوش هیجانی به عنوان متغیر وابسته پژوهش و متغیرهای سال تحصیلی، رشته‌ی تحصیلی، نوع دانشگاه (دولتی و غیردولتی)، تجربه‌ی کاری، جنیست و مقطع تحصیلی به عنوان متغیرهای مستقل درنظر گرفته شدند همچنین در این پژوهش متغیر سلامت روان (اختلال شخصیت) به عنوان متغیر کنترل منظور گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان از عدم رابطه‌ی معناداری بین هوش هیجانی و سالهای تحصیلی (سال اول و چهارم) دارد. اما بین هوش هیجانی دانشجویانی که همراه با تحصیل مشغول به کار می‌باشند نسبت به آنهایی که مشغول کار نیستند تفاوت معناداری وجود دارد، بدین معنی که هوش هیجانی دانشجویانی که با تحصیل مشغول به کار بوده‌اند نسبت به دانشجویانی که فقط مشغول به تحصیل بوده‌اند افزایش یافته است. همچنین بین هوش هیجانی و جنسیت تفاوت معناداری مشاهده شد.

واژگان کلیدی:

هوش هیجانی، رشته حسابداری، تجربه کاری، جنسیت، مقطع تحصیلی، سلامت روان.

 فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق1

1-1- مقدمه2

1-2- تشریح و بیان موضوع3

1-3- ضرورت انجام تحقیق5

1-4- فرضیه‌های تحقیق5

1-5- اهداف اساسی تحقیق6

1-6- روش انجام پژوهش6

1-7- کاربرد نتایج تحقیق6

1-8- تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی تحقیق7

1-9- ساختار کلی تحقیق8

1-10- خلاصه فصل اول8

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق9

2-1- مقدمه11

2-2- هوش11

2-2-1- تعریف هوش12

2-2-2- انواع هوش12

2-3- هوش هیجانی14

2-3-1- تعاریف هوش هیجانی15

2-3-2- ابعاد هوش هیجانی17

2-3-3- دیدگاه‌های هوش هیجانی19

2-3-3-1- دیدگاه توانمندی20

2-3-3-2- دیدگاه مختلط20

2-3-4- مدل‌های هوش هیجانی21

2-3-5- اهمیت هوش هیجانی24

2-3-6- اهمیت هوش هیجانی در حسابداری25

2-3-7- پیشرفت در هوش هیجانی28

2-3-8- آموزش حسابداری و هوش هیجانی29

2-3-9- رشته‌ی حسابداری و هوش هیجانی30

2-3-10- تجربه‌ی کاری و هوش هیجانی31

2-3-11- جنسیت و هوش هیجانی و بررسی آن در حرفه حسابداری31

2-3-12- سلامت روان و هوش هیجانی32

2-4- ‌تحقیق‌های پیشین34

2-4-1- هوش هیجانی34

2-4-2- آموزش حسابداری هوش هیجانی36

2-4-3- تجربه کاری و هوش هیجانی37

2-4-4- جنسیت و هوش هیجانی38

2-5- خلاصه فصل40

فصل سوم: روش تحقیق41

3-1- مقدمه42

3-2- ‌سوال‌های پژوهش42

3-3- فرضیه های تحقیق43

3-4- اهداف اساسی تحقیق43

3-5- روش تحقیق44

3-6- قلمرو تحقیق44

3-6-1- قلمرو موضوعی44

3-6-2- قلمرو زمانی44

3-6-3- قلمرو مکانی44

3-7- جامعه آماری45

3-8- نمونه آماری45

3-8-1- حجم نمونه46

3-9- روش جمع آوری دادهها47

3-10- ابزار اندازه گیری47

3-11- روایی و پایایی پرسشنامه49

3-12- متغیرهای تحقیق50

3-12-1- متغیر وابسته50

3-12-2- متغیرهای مستقل51

3-12-3- متغیر کنترل52

3-13- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات52

3-14- خلاصه فصل53

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها54

4-1- مقدمه55

4-2- نتایج آمار توصیفی55

4-3- تحلیل داده‌ها61

4-4- نرمال بودن توزیع متغیرها در جامعه61

4-5- بررسی فرض همگنی واریانس‌های متغیرهای پژوهشی62

4-6- فرضیه‌ اول63

4-7- فرضیه دوم64

4-8- فرضیه سوم65

4-9- فرضیه چهارم66

4-9-1 تحلیل واریانس 2×2 هوش هیجانی با استفاده از متغیرهای سال تحصیلی (اول/ چهارم) با تجربه کاری (با تجربه کاری/ دانشجو) در گروه نمونه کل67

4-9-2 تحلیل واریانس 3×2 هوش هیجانی با استفاده از متغیرهای سال تحصیلی (اول/ چهارم/ ارشد) با تجربه کاری (با تجربه کاری/ دانشجو) در گروه نمونه کل68

4-9-3 تحلیل واریانس 3×2 هوش هیجانی با استفاده از متغیرهای سال تحصیلی (اول/ چهارم/ ارشد) با تجربه کاری (با تجربه کاری/ دانشجو)در گروه نمونه حسابداری70

4-10- فرضیه‌ پنجم73

4-11- فرضیه ششم74

4-12- سلامت روان75

4-12-1- همبستگی متغیر سلامت روان با هوش هیجانی75

4-12-2- مقایسه سلامت روان در گروه‌های مورد مطالعه76

4-13- تحلیل کوواریانس جهت مقایسه هوش هیجانی در سال اول با سال چهارم و ارشد پس از تعدیل کردن نمرات آسیب شناسی روانی در دانشجویان رشته حسابداری83

4-14- تحلیل کوواریانس جهت مقایسه هوش هیجانی در سال اول با سال چهارم پس از تعدیل کردن نمرات آسیب شناسی روانی در دانشجویان رشته‌های غیرحسابداری85

4-15- تحلیل کوواریانس جهت مقایسه هوش هیجانی در سال اول با سال چهارم پس از تعدیل کردن نمرات آسیب شناسی روانی، مقایسه بین دو رشته حسابداری و غیرحسابداری86

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها89

5-1- مقدمه90

5-2- تحلیل یافته ها و نتایج90

5-3- محدودیت‌های تحقیق94

5-4- پیشنهادهای پژوهش95

5-4-1- پیشنهادهای مبتنی بر نتایج تحقیق95

5-4-2- پیشنهاد برای ‌تحقیق‌های آتی96

منابع و مآخذ97

 فصل اول: کلیات تحقیق

 1-1- مقدمه

هیجانات نقش مهمی را در مدیریت سازمان ایفا می‌کنند. هوش هیجانی توانایی افراد را برای شناسایی، مدیریت و استفاده از هیجانات افزایش می‌دهد (مایر، سالووی و کاروسو^[1]، 2001). هوش هیجانی مهارتی است که عملکرد افراد را در زمینه‌های رهبری، کار گروهی، ارتباط با مشتری و تصمیم‌گیری بهبود می بخشد (کوک و همکاران^[2]، 2011) و زیدنر، متدوس و روبرت^[3] (2009)، هوش هیجانی را توانایی در جهت هدایت رفتار، افکار، ارتباط مؤثر با همکاران، سرپرستان، مشتریان و استفاده از زمان در چگونگی انجام دادن کار برای ارتقای نتایج تعریف می‌کنند. تحقیقات روان‌شناسانی، مثل سالووی و مایر^[4] (1990)، گلمن، بویاتزیس و مک‌کی^[5] (2002) نشان می‌دهد که هوش هیجانی در حیطه‌های زیادی کارآیی دارد. از جمله­ی‌ این حیطه‌ها می‌توان به حیطه‌های رابطه درون‌فردی (خودشناسی و خودشکوفایی)، رابطه بین فردی (رابطه اجتماعی)، مشاوره و راهنمایی، کار و اشتغال، مدیریت سازمانی و صنعتی، پیشرفت اقتصادی، رهبری جامعه و ... اشاره کرد (براد‌بری و گریوز[6]، 1386).ضرورت کاربرد هوش هیجانی، پاسخی است به ‌تحقیق‌های رو به رشدی که عنوان می‌کنند محیط کاری صرفا یک محیط منطقی نیست. توجه به هیجانات درمحیط کار موجب بهبود عملکرد و نتایج می‌گردد (زیندر و همکاران، 2009). به نظر می‌رسد که این توجه و علاقه نشان داده شده به هیجان، واکنشی در برابر افزایش عقل‌گرایی در بسیاری از حوزه های زندگی شخصی و عمومی افراد می‌باشد. باید توجه داشت که با توجه به تعهد‌کاری حسابداران و قواعد کاری مشخص و همچنین تعهد به این قواعد، زمینه خیلی محدودی برای هیجان‌ها وجود دارد. در واقع دیدگاه غالب در ادبیات سنتی این است که حرفه حسابداری تابع عقلانیت است (باربالت^[7]، 2001). تضاد اینجاست که، گرچه افراد در اتخاذ تصمیمات کاری براساس هیجانات با مشکل روبرو هستند اما تصمیم گیری در حوزه هایی مانند حسابداری که از عقل گرایی و قواعد مشخصی پیروی می‌کنند با وجود هیجانات بسیار دشوارتر می‌باشد. با این وجود تحولات در مطالعات سازمانی و تئوری‌های تصمیم‌گیری، برخی از فرضیه‌ها اصلی نهفته در غالب عقل و هیجان را به چالش می‌کشند. این تئوری‌ها نشان می‌دهند که هیجان در سازمان‌های سرمایه‌داری معاصر، ایجاد مشکل نمی‌کند بلکه در خدمت آن است. هیجانات و عقل نقطه مقابل هم نیستند، بلکه ارتباط تنگاتنگی با هم دارند (آشکانسی، هارتل و داس^[8]، 2002). بنابراین این دیدگاه که حرفه حسابداری صرفاً تابع عقلانیت است پذیرفته نبوده و هیجانات به عنوان یک عامل موثر در حرفه حسابداری باید مدنظر قرار گیرد.

1-2- تشریح و بیان موضوع

در تئوری های جدید تصمیم گیری، هیجانات عاملی برای کارایی عقل به شمار می رود (هانوچ^[9]، 2002). هیجانات از سه طریق به کمک عقل می آید. الف) هیجان به افراد در شناسایی مشکلات و اولویت‌بندی در رسیدگی کمک می‌کند. ب) هیجان در شناسایی عناصر مورد نیاز به منظور تصمیم‌گیری کمک می‌کند. ج) در سطحی عمیق‌تر هیجان به کمک عقل آمده و زمینه را برای ایجاد اهداف مناسب تر فراهم می‌کند (مکفیل^[10]، 2004).با توجه به ویژگی‌های یاد شده، بدون شک دانشجویان حسابداری و حسابداران مانند دیگران به صورت مستمر در تصمیمات خود از هیجانات استفاده می‌کنند. با این توصیف، ضرورت دارد که در آموزش حسابداری به هیجانات و همچنین شناسایی و تشخیص پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی حاصل از بکارگیری هیجانات و تاثیر آن بر تصمیم‌گیری‌ها توجه ویژه به عمل آید (مکفیل، 2004). هدف اصلی از آموزش حسابداری،فراهم نمودن حسابدارانی ماهر به منظور ورود به حرفه می باشد. نیروی انسانی کارآمد در هر کشور به عنوان مزیت رقابتی و یکی از عوامل موفقیت در اقتصاد آن کشور محسوب می‌شود. آموزش عالی به عنوان سرمایه گذاری در نیروی انسانی به منظور ارتقای دانش و مهارت های مورد نیاز جامعه به رشد و توسعه اقتصادی کمک می کند (ستایش و منصوری، 1391). کیفیت نیروی کار وابسته به عملکرد مؤسسات آموزشی و برنامه‌های دانشگاهی است. دانشگاه‌ها باید انتظارات بازار را در دوره های آموزش خود لحاظ کنند و از کسب مهارت و دانش مورد نیاز بازار و آماده بودن فارغ التحصیلان برای ورود به حرفه اطمیان پیدا کنند (پن و هکتور^[11]، 2011). همچنین انتقادات بسیاری در مورد عقب بودن آموزش‌های حسابداری از پیشرفت و توسعه در محیط تجاری وجود دارد (هانکوک و همکاران[12]، 2009). محمد و لاشین^[13] (2003)، فاصله ایجاد شده بین مهارت های موجود و مهارت های مورد نیار در حرفه حسابداری را به دلیل تغییرات سریع در بازار کار و تغییرات آهسته در سر فصل های درسی می دانند. هانکوک و همکاران (2009) در تحقیق خود نشان می دهند که نیازهای بازار کار و دانشگاهیان در یک راستا نمی‌باشد و فارغ التحصیلان حسابداری از کمبود مهارت‌های ارتباطی در شروع به کار خود رنج می‌برند. کاوانگ و درنان^[14] (2008)، انتظارات از دانشجویان حسابداری و کارفرمایان را در زمینه مهارت‌های حرفه‌ای با هم مقایسه می‌کنند و نشان می‌دهند که انتظارات کارفرمایان بسیار بالاتر از مهارت‌های فارغ التحصیلان حسابداری می‌باشد.

تغییرات در نقش و دامنه کار حسابداران حرفه‌ای، از محیط تجاری جهانی در حال تغییر ناشی می شود (هانکوک و همکاران، 2009). کاراییحسابداریدرشرکتهاوابسته بهکیفیتحسابدارانآناستواینکیفیتمستقیماًمتأثرازسطوحکارآزمودگیودانش آنهاست. امروزه حسابداران حرفه‌اییباوضعیت‌هایغیرمنتظرهزیادیروبهرومی‌شوند، در نتیجهتغییراتایجادشدهدراهمیتوکیفیتاطلاعاتحسابداری، لزومتغییریابازنگریدر آموزشحسابداریبه خوبی احساس می‌شود (مشایخی وشفیع پور، 1391). مداخله آموزش به منظور افزایش هوش هیجانی غیر معمول به شمار نمی رود ولی باید توجه داشت که این مسئله بیشتر در ابتدائی و متوسطه کاربرد دارد. با این حال در سطح دانشگاهی نیز ایجاد واحدهای درسی و تمرینات آموزشی برای افزایش هوش هیجانی دانشجویان حسابداری مورد بررسی قرار گرفته است (مکفیل، 2004 و موریس، اربانسکی و فولر^[15]، 2005 و میر و تاکر^[16]، 2005 ). با توجه به مطالب گفته شده این مسئله مطرح می شود که آیا دروس حسابداری که هم اکنون در سطح دانشگاه‌ها تدریس می‌شود سطح هوش هیجانی دانشجویان را بالا می برد؟ آیا هوش هیجانی دانشجویان حسابداری دختر و دانشجویان حسابداری پسر یکسان است؟