پروژه وسواس و روش های درمان – روانشناسی

توضیحات :

وسواس یک ایده، فکر، تصور، احساس یا حرکت مکرر یا مضر که با نوعى احساس اجبار و ناچارى ذهنى و علاقه به مقاومت در برابر آن همراه است. بیمار متوجه بیگانه بودن حادثه نسبت ‏به شخصیت‏ خود بوده از غیر عادى و نابهنجار بودن رفتار خود آگاه است. روانشناسان وسواس را نوعى بیمارى از سرى نوروزهاى شدید مى‏دانند که تعادل روانى و رفتارى را از بیمار سلب و او را در سازگارى با محیط دچار اشکال می ى‏سازد و این عدم تعادل و اختلال داراى صورتى آشکار است.

فهرست مطالب :

• انواع وسواس
• وسواس فکرى
• اندیشه درباره بدن
• رفتار حال یا گذشته
• در رابطه با اعتقادات
• اندیشه افراطى
• وسواس عملى
• رفتار منحرفانه
• دقت وسواسى
• راه رفتن
• وسواس ترس
• وسواس الزام
• وسواس در چه کسانی بروز می کند
• در رابطه با سن
• در رابطه باهوش
• در رابطه با اعتقاد
• در رابطه با شخصیت و محیط
• وراثت
• ریشه‏ هاى خانوادگى وسواس
• شیوه تربیت
• دوران کودکى
• تربیت
• دوران کودکى
• شیوه تربیت
• کودک
• تحقیر
• ناامنی ‏ها
• منع‏ها
• خانواده افراد وسواسى
• درمان
• تغییر آب و هوا
• تغییر شرایط زندگى
• ایجاد اشتغال و سرگرمى
• زندگى در جمع
• شیوه ‏هاى اخلاقى
• تنگ کردن وقت
• زیرپاگذاردن موضوع وسواس
• شیوه‏ هاى اصولى در درمان وسواس

مشخصات :

• این پروژه با فرمت Word ارایه شده و قابل ویرایش است.
• تعداد صفحات : 15 صفحه

وسواس، احکام و آثار آن

وسواس، احکام و آثار آن

بیان مسئله

وسواس از دیدگاه روانپزشکی به فکر، عقیده ویا احساس تکرار شونده ومزاحم گفته می شود که عمل به آن یک رفتار خود آگاه وتکراری است ودر نهایت منجر به بروز رفتار اجباری در انسان می شود. وسواس جنبه های گوناگونی دارد و به دو نوع اصلی تقسیم می شود: وسواس فکری مثل وسواس در اعتقادات و وسواس عملی مثل وسواس در طهارت ونجاست، که هرکدام نشانه ها، ریشه ها و پیامدها ی خاص خود را به همراه دارد.

با اندکی دقت و توجه انسان‌ هایی را در پیرامون خود می بینیم که گرچه دارای ظاهری سالم هستند، ولی نوعی تفاوت آشکار در اعمال و رفتار آنان نسبت به رفتارهای متداول و متعارف افراد عادی جامعه وجود دارد. این افراد بیش ازحدّ متعارف، در امور عادی، اعمّ از مادی و معنوی، سخت‌ گیری می‌کنند، به همه چیز شک دارند، به کسی اطمینان نمی‌کنند و در بسیاری از امور زندگی کارهای خود را با تردید و وسواس انجام می ‌دهند. چنانچه این افراد درمان نشوند، وضعیت اسفناک تری پیدا می کنند و زندگی نامطلوب و ناخوشایندی را ادامه خواهند داد.

اختلال وسواس یک اختلال اضطرابی مزمن است که می تواند به مدت طولانی همه ی زندگی فرد وسواسی را درگیرنماید. اما با وجود مشقّت بار بودن، روش های درمانی مختلف از قبیل: روان درمانی، دارو درمانی شناخت رفتار درمانی و مراقبه ی شخصی می توانند به درمان و رفع این اختلال کمک کنند.

پژوهش حاضر به بررسی وسواس از دیدگاه علم روانشناسی وروانپزشکی ونیز مطالعه ی آن ازمنظر فقه اسلامی می پردازد وبه دنبال آن است که تأثیر احکام فقهی مرتبط با این اختلال را، به ویژه اصول و قواعد مربوط به طهارت ونجاست وعبادات را، در کنترل و درمان وسواس مورد تجزیه وتحلیل قرار دهد؛ وپاسخ برخی از سوالات متعدّدی را که در این زمینه مطرح است، بیابد. از میان سوالاتی که در مورد جنبه های گوناگون وسواس، در این پژوهش، محور تامّل وتفکّر قرار گرفته اند، می توان به موارد زیر اشاره نمود: چگونه می توان با بکارگیری اصول وقواعد فقهی از ابتلاء به وسواس پیشگیری کرد؟ آیا وسواس همان عمل به احتیاط است یا مقوله ای متفاوت از آن؟ آیا وسواس به خرج دادن در مورد قالب ومقدّمات عبادات موجب غنا بخشیدن و وزین نمودن آنها می شود یا برعکس آنها را از درون سبک واندک می سازد؟ راه های پیشگیری از ابتلا به وسواس کدامند؟ آیا فقه اسلامی درخلال احکام ودستورات اسلامی درمان ویژه ای را برای مبتلایان به وسواس پیش بینی کرده است؟ آیا برخی از مسائل واحکام فقهیِ مطرح شده در رسائل احکام، خود به نوعی زمینه ساز وبرانگیزاننده ی فکر یا عمل وسواس گونه در مکلّفینی که از نظر زیستی وروانی مستعدّ ابتلاء به اختلال وسواس می باشند، محسوب نمی شوند؟ و بالاخره این که آیا علم روانشناسی می تواند به فقیه کمک کند تا احکام مرتبط با موضوع ومحتوای وسواس ( احکام طهارت ونجاست، عبادات...) را به گونه ای بیان کند که راه ظهور وبروز وسواس را سد کند ودر صورتی که بروز یافته است آن را زایل گرداند؟

پاسخ دادن به این سوالات ونظایر آنها، مستلزم کاوش وکنکاش موشکافانه درمورد جنبه های گوناگون و بسیارمهم وتعیین کننده ی وسواس می باشد؛ مثل شناخت وسوسه ووسواس، علل وعوامل پیدایش، آثاروعوارض متعدد ناشی از آن، احکام وقواعد فقهی پیش بینی شده به منظور پیشگیری از بروز وسواس در فقه اسلامی، روش های درمان آن از نظر علم پزشکی وروانپزشکی، روانکاوی، طب سنّتی، راهکارهای درمانی عملی وشناختی ارائه شده در فقه اسلامی وآموزه های دینی وهمچنین بررسی ارتباط نزدیک بین نوع برداشت از فلسفه عبادت با بروز رفتارهای وسواس گونه در افراد ونیز شناخت ودرک مفاهیمی همچون نجس، پاک، گناه، ثواب، احتیاط، شک ویقین وتاثیرِ نحوه ی برداشت ازاین مفاهیم در شکل گیری وسوسه های خنّاس در مکلّفین ومتدیّنین وبالاخره اثبات مطابقت وهمپوشانی درمان ها و پیشگیری های روانشناسانه با راهبردهای پیشگیرانه ودرمان های ارائه شده براساس قواعد فقهی ای که مبنای صدور احکام مربوط به این اختلال ونابسامانی اجباری تلقّی می گردند.

سوالات تحقیق

1- احتیاط، افراط، تقیّد، حساسیت وجزئی نگری های بیش از اندازه در انجام تکالیف و واجبات دینی، چرا وچگونه می تواند موجب بروز اختلال وسواس گردد؟

2- آیا همپوشانی وتطابق درمان های مبتنی بر اصول روانپزشکی، روانشناسی وروانکاوی با راهکارهای پیشگیرانه ودرمانی ارائه شده در فقه اسلامی ( مثلاً قواعد فقهی) امکان پذیر است؟

فرضییه های تحقیق

1- به نظر می رسد دقّت بیش از حد در انجام تکالیف دینی به سبب ترس از عدم مقبولیّت آن ها دردرگاه الهی، موجب پیدایش استرس واضطراب شدید و در نتیجه سبب بروز وسواس در افکار، رفتار وعملکرد روان انسان می گردد.

2- تدابیر پیشگیرانه ودرمانی وسواس در فقه اسلامی برمبنای خصوصیات روحی – روانی نوع انسان ودر راستای حفظ سلامت وبهداشت روان او، تدوین یافته اند.

ضرورت واهمیّت مسئله

همان گونه که تحقیقات متعدّد روانشناسانه نشان داده اند ریشه و اساس بیماری وسواس، اضطراب، ناتوانی فکری وضعف اراده است، واز طرفی ممکن است این ویژگی هادرهر انسانی صرف نظر از ملیّت، دین ومذهب ویافرهنگش، به وجود آید. بنابراین این اختلال نمی تواند منحصربه ملت خاصی باشد ودر هر جامعه ای بر اساس آداب و سنن، فرهنگ ومذهبش به نوعی آشکار می شود. علاوه بر این، در هر طبقه با توجه به خصوصیات صنفی مربوط به آن به شکل خاصی بروز می کند. به عنوان مثال، گروهی از پزشکان وپرستاران درمورد میکروب ها وبیماری ها، بعضی از محصّلین علوم دینی در طهارت و نجاست و حلال وحرام، برخی از دانشمندان، در تألیف و تصنیف کتاب و اکثر مادران نسبت به سلامتی وبیماری فرزندانشان دچار وسواس شده و نیرویی نامرئی آنان را دچار شک و تردید می سازد واین شک و تردید به تدریج، درسایر شئون زندگی آنان نیز ساری وجاری می گردد؛ این گونه اشخاص نمی توانند در مسایل مختلف زندگی برای خودتصمیم بگیرند، و به علّت وجود این ضعف و ناتوانی فکری و عجز در تصمیم گیری همیشه براساس فکر و اراده دیگران زندگی می کنند.

نتایج حاصل از تحقیقات علمی نشان داده اند که اختلال وسواس شیوع نسبتاً بالایی دارد و بیش از آنچه که تصور می شود، شایع وگسترده شده است. در واقع از نظرمیزان شیوع، چهارمین بیماری روانی محسوب می شود وجایگاه آن بعد از افسردگی، دائم الخمر بودن وهراس اجتماعی تعیین شده است؛ به طوری که می توان گفت یک در صد از جمعیت بزرگسال دنیا از طریق اختلال وسواس فکری-عملی افسرده وناتوان شده واز هر دویست نفر کودک ونوجوان در دنیا، یک نفر مبتلا به وسواس می شود. سن ابتلا به وسواس به طور متوسط، ازاوائل دهه بیست سالگی برآورد شده است. همچنین گفته می شود که ممکن است فرد در همان دوران کودکی یا حتّی در دوران پیری به این اختلال که به نوعی، می توان آن را « خوره یا جزام روحی » لقب داد، دچار گردد.

بدین ترتیب باتوجه به شیوع گسترده این اختلال وآثار وپیامد های متعدد وفلج کننده ی آن چه از نظر جسمی وچه از نظر روحی –روانی وهمچنین به این لحاظ که افسردگی ناشی از وسواس رقم قابل توجهی را به خود اختصاص می دهد به این نتیجه می رسیم که تحقیق ومطالعه بیشتر ودقیق تردرموردعلل و ریشه های شکل گیری این معضل، به ویژه در فرهنگ ایرانی واسلامی ما، می تواندکمک بسیار شایانی به درمان آن به ویژه در افراد معتقد و مقیّد به پیروی از احکام، عبادات وواجبات دینی نماید. اغلب افراد ی که گرفتار وسوسه ی شیطان شده ودست وپایشان دراین باتلاق فرو می رود، تمام وجودشان مملو از اضطراب واسترس، تزلزل وبی قراری روحی می شود ودر نتیجه، به جای عبادت کردن و آرامش یافتن، دائماً باتشویش ونگرانی وعذاب وجدان دست وپنجه نرم می کنندومسلم است که چنین نتیجه وحالت فلج کننده ای، منظور نظر شارع مقدس از تشریع احکام عبادی نبوده است. اسلام سعادت، کرامت، عظمت و خوشبختی انسان را منوط به عمل کردن بر اساس آموزه هاو تعالیم اسلامی می داند، لیکن فردی که به وسواس عمل می کند، عمر خود را در مسیر باطل و بی فایده، ودر راه پیروی از «خُطُوات شیطان» برباد می دهد.

باتوجه به آنچه گفته شدوباعنایت به اینکه درحال حاضر، انسان های بسیاری گرفتار این اختلال ویرانگرمرضی هستند، لازم است مطالعات وتحقیقات گسترده تر، دقیق تر وعمیق تری صورت پذیرد تا بتوان- ان شاءالله- با استعانت از خداوند متعال وبا بهره مندی از، راه حل هایی که اسلام عزیز، نظریه پردازان اسلامی و دانشمندان متخصّص دراین باره ارائه نموده اند، برای نجات از این مهلکه بزرگ، راه حل های کامل تر، موثر تر وکارآمدتری را طراحی واجرا نمود.

اهداف تحقیق

شناخت وفهم بیشتر ودقیق تر اختلال وسواس، بررسی علل وعوامل شکل گیری آن از جنبه های مختلف و تاثیر آنها در ایجاد آسیب های روحی وروانی در فرد وسواسی، بحث پیرامون آثار ونتایج آن، از نگاه فقه اسلامی ومقایسه ی آنها با دیدگاه روانشناسی، روان کاوی وروانپزشکی، با رویکردی به شیوه های پیشگیری ودرمان اختلال وسواس، در هر دو حوزه، از اهمّ اهداف پژوهش حاضر می باشد.

چکیده1

مقدمه2

بیان مسئله3

سوالات تحقیق4

فرضییه های تحقیق4

ضرورت واهمیّت مسئله4

اهداف تحقیق5

ادبیات وپیشینه ی تحقیق6

روش تحقیق6

محدودیت های تحقیق6

سازماندهیمطالب یا ساختار تحقیق7

فصل اول:کلیّات9

مقدمه10

1-1-شناخت وسواس.11

1-1-1-وسواس در لغت..........11

1-1-2- وسواس دراصطلاح13

1-2-انواع وسواس....24

1-2-1- وسواس های فکری24

1-2-2- وسواس های عملی یا اجبارها 28

1-3- ویژگی ها و نشانه های آشکارسازی وسواس33

1-4-شیوع وسواس....37

1-5-اصطلاحات و مفاهیم مرتبط با وسواس در فقه و اصول......40

1-5-1- شک و وسواس40

1-5-2- یقین45

1-5-3- احتیاط50

1-5-4-سوءظن و شناخت آن...........55

فصل دوم:آسیب شناسی وسواس63

مقدمه64

2-1- علل و ریشه های بروز وسواس65

2-1-1- عوامل زیست شناسانه بروز وسواس66

2-1-2 - ریشه ها و علل شخصی بروز وسواس74

2-1-3- عوامل روان شناسانه ایجاد وسواس82

2-1-4- عوامل محیطی تاثیرگذار در شکل گیری وسواس98

2-1-5- ریشه ها و علل پیدایش وسواس از منظر فقه و آموزه های دینی110

2-2- تحقیق میدانی درباره ی «میزان تأثیر عامل ترس از عدم مقبولیت تکلیف، برایجاد وسواس»117

2-2-1- روش پژوهش117

2-2-2- جامعه ی آماری117

2-2-3- روش اجرای پژوهش117

2-2-4- روش تجزیه وتحلیل داده ها118

2-2-5- توصیف وتحلیل داده هابا توجه به سوالات پرسش نامه118

2-2-6 – نتایج تحقیق124

2-3- آثار ونتایج وسواس125

2-3- 1- زیان های جسمی وسواس125

2-3- 2- زیان های روحی و روانی وسواس126

2-3- 3- زیان های اجتماعی وسواس127

2-3- 4- زیان های خانوادگی وسواس128

2-3- 5- بدعت گزاری های ناشی از وسواس129

2-3- 6- بدگمان کردن دیگران نسبت به دین129

2-3- 7- اسراف و تبذیر به واسطه ی وسواس130

2-3- 8- محرومیت ازفضیلت ها به سبب وسواس131

2-3- 9- بطلان عمل وسواسی132

2-3- 10- زیانهای اقتصادی وسواس132

فصل سوم:پیشگیری و درمان اختلال وسواسازمنظر روان شناسیوفقه اسلامی133

مقدمه134

3-1-پیشگیری از بروز وسواس...135

3-1-1-پیشگیری از بروز وسواس از منظرعلم روانشناسی....................135

3-1-2- تدابیر فقه اسلامی وآموزه های دینی در پیشگیری از بروز وسواس140

3-1-3-آشنایی درست با فلسفه ی عبادات و مفاهیمی نظیر گناه، ثواب، طهارت و نجاست...................181

3 -2- راه های درمان وسواس195

3-2-1- درمان وسواس از نظر علم روان شناسی195

3-2 -2- درمان وسواس در اسلام204

3-3-نتایج تحقیق..228

3-4-پیشنهادها..235

3-5-پیوستها237

3-5-1- پرسش نامه237

3-6- فهرست منابع239

3-6-1- فهرستمنابعفارسی239

3-6-2- فهرست منابع عربی244

3-6-3-فهرست مقالات........246

3-6-4- فهرست منابع الکترونیکی و اینترنتی247

3-7-.چکیدهیانگلیسی251