گزارش کارآموزی در نیروگاه گازی قاین

در اینجا یک گزارش کامل از کارآموزی در نیروگاه گازی ارائه شده است که شامل معرفی قسمت های مختلف یک نیروگاه گازی به همراه توضیحات مربوط به هر قسمت به صورت کامل و اجزای مختلف به کار رفته در نیروگاه نظیر انواع شیرآلات،ولوها و وسایل مختلف دیگر می باشد.

فهرست مطالب

فهرست

مقدمه

معرفی محل کارآموزی

معرفی اجزای توربین گاز

• ژنراتور
• سیستم تصفیه هوا
• کمپرسور
• اتاق احتراق
• توربین

معرفی سایر قسمت های نیروگاه

• سیستم سوخت
• سیستم روغن کاری
• سیستم آتشنشانی
• سیستم تصفیه آب و فاضلاب
• ایستگاه گاز اصلی
• سیستم خنک کاری
• مرکز کنترل
• بویلرها
• فورواردینگ

توضیحات

گزارش روزانه

جمع بندی ونتیجه گیری

گزارش ارائه شده به صورت فایل ورد می باشد.(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:29

کارآموزی شبکه های کامپیوتر

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول

شبکه کامپیوتری چیست ؟. 2

مدل های شبکه4

مدل شبکه نظیر به نظیر. 5

مدل شبکه مبتنی بر سرویس دهنده 5

مدل سرویس دهنده / سرویس گیرنده 6

اجزا ءشبکه 7

انواع شبکه از لحاظ جغرافیایی. 8

شبکه گسترده " WAN = Wide Area Network" ]]9

ریخت شناسی شبکه " Net work Topology". 9

توپولوژی ستاره ای Star9

توپولوژی حلقویRing. 10

توپولوژی اتوبوسی BUS. 11

توپولوژی توری Mesh. 12

پروتکل. 14

پروتکل های شبکه 14

مدل Open System InterconnectionOSI17

ابزارهای اتصال دهنده Connectivity Devices. 20

1 - کنترل کننده هاReapeaters. 20

2 - هاب ها Hubs. 21

3 - مسیر یاب ها Routers. 22

4 - دروازه ها Gateways. 23

5- پل ها Bridge. 23

6- سوئیچ ها Switches .24

فصل دوم

مفاهیم مربوط به ارسال سیگنال و پهنای باند. 27

عملکرد یک شبکه packet-switching. 28

کابل شبکه29

استفاده از کابل coaxial در شبکه اتوبوسی. 32

connector RJ. 33

کابل UTP. 34

فیبر نوری.. 36

کارت شبکه (Network InterfaceAdapter)36

عملکردهای اساسی کارت شبکه37

نصب کارت شبکه39

تنظیمات مربوط به ویندوز برای ایجاد شبکه43

شبکه های بی سیم WirelessNetworking. 45

Cell شبکهWLANبا یکAP AccessPoint49

پارامترهای مؤثر در انتخاب و پیاده‌سازی یک سیستم WLAN.. 52

جمع‌بندی.. 57

فهرست منابع فصل اول و دوم57

فهرست منابع فصل اول و دوم58

کتب.. 58

سایت‌ها58

شبکه کامپیوتری چیست ؟

اساسا یک شبکه کامپیوتری شامل دو یا بیش از دو کامپیوتر وابزارهای جانبی مثل چاپگرها، اسکنرها ومانند اینها هستند که بطور مستقیم بمنظور استفاده مشترک از سخت افزار ونرم افزار، منابع اطلاعاتی ابزارهای متصل ایجاده شده است توجه داشته باشید که به تمامی تجهیزات سخت افزاری ونرم افزاری موجود در شبکه منبع1(Source) گویند.

در این تشریک مساعی با توجه به نوع پیکربندی کامپیوتر ، هر کامپیوتر کاربر می تواند در آن واحد منابع خود را اعم از ابزارها وداده ها با کامپیوترهای دیگر همزمان بهره ببرد.
" دلایل استفاده از شبکه را می توان موارد ذیل عنوان کرد2" :

1 - استفاده مشترک از منابع :

استفاده مشترک از یک منبع اطلاعاتی یا امکانات جانبی رایانه ، بدون توجه به محل جغرافیایی هریک از منابع را استفاده از منابع مشترک گویند.

2 - کاهش هزینه :

متمرکز نمودن منابع واستفاده مشترک از آنها وپرهیز از پخش آنها در واحدهای مختلف واستفاده اختصاصی هر کاربر در یک سازمان کاهش هزینه را در پی خواهد داشت .

3 - قابلیت اطمینان :

این ویژگی در شبکه ها بوجود سرویس دهنده های پشتیبان در شبکه اشاره می کند ، یعنی به این معنا که می توان از منابع گوناگون اطلاعاتی وسیستم ها در شبکه نسخه های دوم وپشتیبان تهیه کرد ودر صورت عدم دسترسی به یک از منابع اطلاعاتی در شبکه " بعلت از کارافتادن سیستم " از نسخه های پشتیبان استفاده کرد. پشتیبان از سرویس دهنده ها در شبکه کارآیی،، فعالیت وآمادگی دایمی سیستم را افزایش می دهد.

4 - کاهش زمان :

یکی دیگر از اهداف ایجاد شبکه های رایانه ای ، ایجاد ارتباط قوی بین کاربران از راه دور است ؛ یعنی بدون محدودیت جغرافیایی تبادل اطلاعات وجود داشته باشد. به این ترتیب زمان تبادل اطلاعات و استفاده از منابع خود بخود کاهش می یابد.

5 - قابلیت توسعه :

یک شبکه محلی می تواند بدون تغییر در ساختار سیستم توسعه یابد وتبدیل به یک شبکه بزرگتر شود. در اینجا هزینه توسعه سیستم هزینه امکانات وتجهیزات مورد نیاز برای گسترش شبکه مد نظر است.

6 - ارتباطات:

کاربران می توانند از طریق نوآوریهای موجود مانند پست الکترونیکی ویا دیگر سیستم های اطلاع رسانی پیغام هایشان را مبادله کنند ؛ حتی امکان انتقال فایل نیز وجود دارد".
در طراحی شبکه مواردی که قبل از راه اندازی شبکه باید مد نظر قرار دهید شامل موارد ذیل هستند:

1 - اندازه سازمان

2 - سطح امنیت

3 - نوع فعالیت

4 - سطح مدیریت

5 - مقدار ترافیک

6 – بودجه

مفهوم گره " Node" وایستگاههای کاری " Work Stations "]1] :" هرگاه شما کامپیوتری را به شبکه اضافه می کنید ، این کامپیوتر به یک ایستگاه کاری یا گره تبدیل می شود.

یک ایستگاه کاری ؛ کامپیوتری است که به شبکه الصاق شده است و در واقع اصطلاح ایستگاه کاری روش دیگری است برای اینکه بگوییم یک کامپیوتر متصل به شبکه است. یک گره چگونگی وارتباط شبکه یا ایستگاه کاری ویا هر نوع ابزار دیگری است که به شبکه متصل است وبطور ساده تر هر چه را که به شبکه متصل والحاق شده است یک گره گویند".

برای شبکه جایگاه وآدرس یک ایستگاه کاری مترادف با هویت گره اش است.

مدل های شبکه:

در یک شبکه ، یک کامپیوتر می تواند هم سرویس دهنده وهم سرویس گیرنده باشد. یک سرویس دهنده (Server) کامپیوتری است که فایل های اشتراکی وهمچنین سیستم عامل شبکه که مدیریت عملیات شبکه را بعهده دارد - را نگهداری می کند.

برای آنکه سرویس گیرنده " Client" بتواند به سرویس دهنده دسترسی پیدا کند ، ابتدا سرویس گیرنده باید اطلاعات مورد نیازش را از سرویس دهنده تقاضا کند. سپس سرویس دهنده اطلاعات در خواست شده را به سرویس گیرنده ارسال خواهد کرد.

سه مدل از شبکه هایی که مورد استفاده قرار می گیرند ، عبارتند از :

1 - شبکه نظیر به نظیر " Peer- to- Peer "

2 - شبکه مبتنی بر سرویس دهنده " Server- Based "

3 - شبکه سرویس دهنده / سرویس گیرنده " Client Server"

مدل شبکه نظیر به نظیر:

در این شبکه ایستگاه ویژه ای جهت نگهداری فایل های اشتراکی وسیستم عامل شبکه وجود ندارد. هر ایستگاه می تواند به منابع سایر ایستگاه ها در شبکه دسترسی پیدا کند. هر ایستگاه خاص می تواند هم بعنوان Server وهم بعنوان Client عمل کند. در این مدل هر کاربر خود مسئولیت مدیریت وارتقاء دادن نرم افزارهای ایستگاه خود را بعهده دارد. از آنجایی که یک ایستگاه مرکزی برای مدیریت عملیات شبکه وجود ندارد ، این مدل برای شبکه ای با کمتر از 10 ایستگاه بکار می رود .

مدل شبکه مبتنی بر سرویس دهنده :

در این مدل شبکه ، یک کامپیوتر بعنوان سرویس دهنده کلیه فایل ها ونرم افزارهای اشتراکی نظیر واژه پرداز ها، کامپایلرها ، بانک های اطلاعاتی وسیستم عامل شبکه را در خود نگهداری می کند. یک کاربر می تواند به سرویس دهنده دسترسی پیدا کرده وفایل های اشتراکی را از روی آن به ایستگاه خود منتقل کند

مدل سرویس دهنده / سرویس گیرنده :

در این مدل یک ایستگاه در خواست انجام کارش را به سرویس دهنده ارائه می دهد وسرویس دهنده پس از اجرای وظیفه محوله ، نتایج حاصل را به ایستگاه در خواست کننده عودت می دهد. در این مدل حجم اطلاعات مبادله شده شبکه ، در مقایسه با مدل مبتنی بر سرویس دهنده کمتر است واین مدل دارای کارایی بالاتری می باشد.

هر شبکه اساسا از سه بخش ذیل تشکیل می شود:

ابزارهایی که به پیکربندی اصلی شبکه متصل می شوند بعنوان مثال : کامپیوتر ها ، چاپگرها، هاب ها " Hubs " سیم ها ، کابل ها وسایر رسانه هایی که برای اتصال ابزارهای شبکه استفاده می شوند.
سازگار کننده ها" Adaptor"]] :

که بعنوان اتصال کابل ها به کامپیوتر هستند . اهمیت آنها در این است که بدون وجود آنها شبکه تنها شامل چند کامپیوتر بدون ارتباط موازی است که قادر به سهیم شدن منابع یکدیگر نیستند . عملکرد سازگارکننده در این است که به دریافت وترجمه سیگنال ها ی درون داد از شبکه از جانب یک ایستگاه کاری وترجمه وارسال برون داد به کل شبکه می پردازد.

اجزا ءشبکه :

اجزا اصلی یک شبکه کامپیوتری عبارتند از :

1 - کارت شبکه : " NIC- Network Interface Card]]" :

برای استفاده از شبکه وبرقراری ارتباط بین کامپیوتر ها از کارت شبکه ای استفاده می شود که در داخل یکی از شیارهای برد اصلی کامپیوتر های شبکه " اعم از سرویس دهنده وگیرنده " بصورت سخت افزاری وبرای کنترل ارسال ودریافت داده نصب می گردد.

2 - رسانه انتقال " Transmission Medium "]]:

رسانه انتقال کامپیوتر ها را به یکدیگر متصل کرده وموجب برقراری ارتباط بین کامپیوتر های یک شبکه می شود . برخی از متداولترین رسانه های انتقال عبارتند از : کابل زوج سیم بهم تابیده " Twisted- Pair" ، کابل کواکسیال " Coaxial" وکابل فیبر نوری "Fiber- Optic" .
سیستم عامل شبکه " NOS- Network Operating System"]7] :

سیستم عامل شبکه برروی سرویس دهنده اجرا می شود و سرویس های مختلفی مانند: اجازه ورود به سیستم "Login" ، رمز عبور "Password" ، چاپ فایل ها " Printfiles" ، مدیریت شبکه " Net work management " را در اختیار کاربران می گذارد.

انواع شبکه از لحاظ جغرافیایی:

نوع شبکه توسط فاصله بین کامپیوتر های تشکیل دهنده آن شبکه مشخص می شود:
شبکه محلی " LAN= Local Area Network"]] :

ارتباط واتصال بیش از دو یا چند رایانه در فضای محدود یک سازمان از طریق کابل شبکه وپروتکل بین رایانه ها وبا مدیریت نرم افزاری موسوم به سیستم عامل شبکه را شبکه محلی گویند. کامپیوتر سرویس گیرنده باید از طریق کامپیوتر سرویس دهنده به اطلاعات وامکانات به اشتراک گذاشته دسترسی یابند. همچنین ارسال ودریافت پیام به یکدیگر از طریق رایانه سرویس دهنده انجام می گیرد. از خصوصیات شبکه های محلی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1 - اساسا در محیط های کوچک کاری قابل اجرا وپیاده سازی می باشند.

2 - از سرعت نسبتا بالایی برخوردارند.

3 - دارای یک ارتباط دایمی بین رایانه ها از طریق کابل شبکه می باشند.

اجزای یک شبکه محلی عبارتند از :

الف - سرویس دهنده

ب - سرویس گیرنده

ج - پروتکل

د- کارت واسطه شبکه

ط - سیستم ارتباط دهنده

شبکه گسترده " WAN = Wide Area Network" ]]:

اتصال شبکه های محلی از طریق خطوط تلفنی ، کابل های ارتباطی ماهواره ویا دیگر سیستم هایی مخابراتی چون خطوط استیجاری در یک منطقه بزرگتر را شبکه گسترده گویند. در این شبکه کاربران یا رایانه ها از مسافت های دور واز طریق خطوط مخابراتی به یکدیگر متصل می شوند. کاربران هر یک از این شبکه ها می توانند به اطلاعات ومنابع به اشتراک گذاشته شده توسط شبکه های دیگر دسترسی یابند. از این فناوری با نام شبکه های راه دور " Long Haul Network" نیز نام برده می شود. در شبکه گسترده سرعت انتقال داده نسبت به شبکه های محلی خیلی کمتر است. بزرگترین ومهم ترین شبکه گسترده ، شبکه جهانی اینترنت می باشد.

کارآموزی مهد کودک

مهد کودکی که من در آنجا مشغول به کارآموزی بودم با مساحت تقریبا 230 متر و حیاط 40 و سالن بازی 30، کلاسها آمادگی 1 15 و آمادگی 2، 15، و کلاس 3-4ساله 15 و دفتر مدیر 15 وسالن تلویزیون 30 می باشد که در گروه 3-4 ساله دارای 20 کودک که برای این کلاس بسیار زیاد می باشد. این گروه سنی طوری هستند که هر کدام در حال جنب و جوش و تحرک می باشد و فضا بسیار کوچک است و از وسایل کمک آموزشی و کتاب کمکی علاوه بر کتابهای آموزشی خودشان استفاده نمی شد- کاردستی بسیار محدود می باشد

کارآموزی کارخانه صابون سازی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: آشنایی کلی با مکان کارآموزی

مکان کارآموزی 2

فصل دوم: ارزیابی بخش های مرتبط با رشته علمی کارآموز

تاریخچه 4

سورفکتانت ها یا مواد فعال سطحی (Surfactant ). 7

سورفکتانت های آنیونی (Anionic ). 10

سورفکتانت های کاتیونی (Cationic ). 10

سورفکتانت ها آمفوتریک (Amphoteric ). 11

سورفکتانت های غیر یونی (IonicNon ). 12

صابون.. 13

طبقه بندی روغنها و چربیها بر اساس خواص صابون حاصل.. 14

مواد اولیه صابون سازی.. 15

چربی ها و روغن ها15

طبقه بندی روغن ها و چربی ها بر اساس خواص صابون حاصل.. 16

اسیدهای چرب... 18

آب... 21

بازهای معدنی.. 21

بازهای آلی.. 22

مواد افزودنی (additives ). 22

روش های تولید صابون.. 27

مرحله تکمیل صابون( Finishing ). 31

بسته بندی صابون.. 32

ساختمان شیمیایی صابون.. 34

تئوری صابونی شدن.. 35

اسید چرب... 36

اهمیت اسیدهای چرب در کیفیت صابون.. 40

موضوعات زیست محیطی.. 42

فرآیندهی ساخت اسیدهای چرب... 42

هیدرولیز. 45

تقطیر اسیدهای چرب... 46

فرآیند اسید چرب روغنی.. 50

مراحل تولید صابون.. 51

مقایسه روش‌های تولید صابون در ایران و جهان.. 58

مقایسه از نقطه نظر تکنولوژی.. 59

روش سنتی.. 59

روش نیمه مدرن.. 59

تولید شامپو در ایران.. 60

تعریف شامپو. 61

مواد اولیه مصرفی در تهیه شامپوها61

انواع شامپوها61

مواد تشکیل دهنده شامپوها62

خصوصیات شامپو. 62

روش ساخت شامپو. 73

رعایت چند نکته در حین کار. 74

مقادیر مجاز مواد اولیه. 75

روش ساخت شامپو شفاف (مخصوص موهای معمولی). 77

کنترل کیفیت محلول.. 81

اندازه‌گیری اکتیو شامپو. 81

اندازه‌گیری درصد نمک شامپو. 82

بررسی پایداری شامپو. 83

دانسیته. 83

تعیین میزان باقیمانده خشک.... 83

تعیین درصد رطوبت... 84

ویسکوزیته. 84

انجام آزمایش‌های میکروبی.. 84

مایع ظرفشویی.. 85

فرمولاسیون مایع ظرفشویی در ایران.. 86

دانش فنی فرمولاسیون مایع ظرفشویی.. 87

روش ساخت مایع ظرفشویی.. 89

فصل سوم: آزمون آموخته ها و نتایج و پیشنهادات

آزمایش1: اندازه‌گیری اکتیو (active) مایع ظرفشویی.. 92

آزمایش 2: تعیین درصد سود موجود در پساب صابون.. 93

آزمایش3: اندازه‌گیری قلیایی آزاد صابون و نامحلول در اتانول صابون.. 94

آزمایش 4: اندازه‌گیری نمک صابون.. 96

منابع. 97

تاریخچه :

تاریخ شناخت صابون به 2300 سال قبل مربوط می شود که نخستین بار توسط سومریها و در محل فعلی ایران و عراق تهیه شد . در بعضی از نقل قولها پخت صابون را به 600 سال قبل از میلاد و به قوم فنیقی می دانند .

طبق نظریهPliny صابون از پیه بز و خاکستر چوب درست می شد . در زمان امپراطوری روم استفاده از صابون متداول بود و هنوز مشخص نیست که آیا رومی ها طرز تهیه و ساخت صابون را از مردم مدیترانه آموخته اند یا اینکه خودشان طرز ساخت آن را می دانستند .

سلت ها (Celts ) قوم باستانی اروپا صابون را از چربی حیوانات و خاکستر گیاهان تهیه می کردند . خاکستر گیاهان نقش قلیایی را در ساخت صابون بعهده داشت . آنها این محصول را (Saipo ) نامیدند که کلمه از آن مشتق شده است . تا قرن دوم اهمیت مصرف صابون به مفهوم شستشو و تمیز کردن شناخته نشده بود . پزشک یونانی (Galen ) در حدود سالهای 130 تا 200 قبل از میلاد متذکر شد که صابون برای تمیز کردن بکار می رود (Priseianus ) حرفه صابون پرزا با اصطلاح (Sapanarius ) مطرح نمود در سال 800 میلادی جابربن حیان ( پدر شیمی ) در نوشته هایش از صابون به عنوان وسیله ای برای شستشو و پاکیزگی نام برده است .

در قرون وسطی مرکز تولید صابون در شهر مارسی گزارش شده است که ساخت صابون در قرون وسطی در آلمان توسعه یافته ، ولی این نقل قول صحیح به نظر نمی آید ، زیرا استفاده از صابون در اروپای مرکزی در آن زمان حتی بعدها غیرمعمول بوده است .

اولین سازنده صابون در انگلیس احتمالاً در بریستول و در اواخر قرن دوازدهم زندگی می‌کرده است . در قرون سیزده و چهارده گروه کوچکی از صابون سازانCheapside لندن به تولید صابون مشغول بودند .

ساختSoda به روشLeblanc در سال 1804 تغییرات بارزی در نحوه تولید صابون پدید آورد و به تدریج مصرف صابون متداول تر شد . به گونه ای که در 2 کشور دارای جمعیت مساوی آنکه مصرف صابون بیشتری داشت متمدن تر می نمود .

چنانکه اشاره شد نحوه تولید صابون با استفاده از چربی حیوانات یا روغنهای گیاهی در مجاورت خاکستر گیاهان انجام می شد .

نحوه تولید احتمالاً بدین صورت بود که ابتدا خاکستر گیاهان را که حاوی کربنات پتاسیم بود در آب پخش می کردند سپس چربی را به ان اضافه کرده و آن را می جوشاندند تا آب آن تبخیر می شد . مجدداً خاکستر گیاه را به ظرف روی آتش می افزودند در طول این فرآیند به آهستگی واکنش خنثی شدن چربی انجام می شد و اسیدهای چرب بدین ترتیب با قلیای کربنات خنثی و صابونی می شد .

سلت ها از چربی های حیوانی که دارای اسیدهای چرب آزاد بود استفاده می کردند . حضور اسیدهای چرب به شروع عمل صابونی شدن کمک می کرد .

این روش احتمالاً تا پایان قرون وسطی ادامه داشت . خاکستر گیاهان در کناره دریا حاوی سدیم کربنات بود . بنابراین در شهرهای ساحلی مانند مارسی و جنوا که در کنار دریا بودند صابون سدیمی سخت تولید می شد .

خاکستر گیاهان دیگر مناطق حاوی پتاسیم کربنات بود که بدین تریتب صابونهای تولید شده در اروپای مرکزی به صورت صابون نرم بوده است .

بعد از تولیدSOda به روش صنعتی و ارزان تولید صابون از نوع سخت رایج شد .

در سال 1823 یک شیمیست فرانسوی به نامChevreul نشان داد که صابونی کردن یک فرآیند شیمیایی از Splitting چربی به یک نمک قلیایی اسیدهای چرب ( صابون ) و گلیسیرین است .

واژه Splittingعبارت است از هنگامی که چربی با آب در حضور یا بدون حضور کاتالیست هیدرولیز می شود و محلول گلیسیرین در پس آب صابون قلیا جدا می شد .

نحوه پخت با بخار در آخر قرن 19 قدم دیگری در تولید صابون به فرم صنعتی بود . پیشرفت‌های قابل ملاحظه تکنیکی مثل وارد کردن (Rosin ) در صابون Kettleدر سال 1850 انجام شد . در سال 1870 (Gossage ) در انگلیس روغن ها را هیدروژنه نمود و چربیهای مناسب برای ساخت صابون را پدید آورد . وی همچنین استفاده از سیلیکات سدیم در صابون را پیشنهاد نمود .

در طول جنگ جهانی اول پیشرفت تکنیکی در پلیمریزاسیون چربیها تهیه چربیهای سنتزی از هیدروکربنها حاصل شد . شوینده های سنتزی در زمان جنگ جهانی تولید و عرضه شدند .

در مقایسه با زمان حضور شویندهای سنتزی نسبت به سابقه دیرینه صابون ، تنوع و تولید سورفکتانت‌ها رشد بسیار چشمگیری داشته است . تا سال 1990 بیش از 1200 ترکیب یا ماده اولیه از سورفکتانت ها تولید و عرضه شده است که کاربرد آنها بسیار گسترده و عمدتاً در کشاورزی ، صنایع کاغذ سازی ، نساجی ، نفت ، رنگسازی ، فلوتاسیون معدن و در کالاهای مصرفی مانند چسب ، مواد غذایی ، نوشابه ها، پاک کننده های خانگی ، دارو ، صنایع عکاسی ، مواد ضد آب ، شامپوها و کرمها بوده است .

در دهه 1950 تولید صابون با بکارگیری سورفکتانت های سنتزی شکل گرفت و صابونهای همراه با شوینده های سنتزی (Combination Bar Soap ) تولید گردید . در اواخر دهه 1950 قالب زیبایی تولید شد که بخش عمده و اساسی آن به عهده سورفکتانت های سنتزی بود که اثرات بسیار ملایمتری بر روی پوست باقی می گذاشتند . در حال حاضر انواع صابونها یا قالب های تمیزکننده با کاربردهای صنعتی ، آرایشی ، درمانی و طبی تولید و عرضه می گردند .

سورفکتانت ها یا مواد فعال سطحی (Surfactant )

هر ماده یا ترکیبی که پس از انحلال در آب ، محلول های آبی یا حلال ، کشش سطحی مایع یا کشش سطحی بین دو مایع را تغییر دهد ( معمولاً کم می کند ) ماده فعال کننده سطحی یا سورفکتانت نامیده می شود .

سورفکتانت ها از نظر ساختمان شیمیایی اغلب از مولکول های بلندی تشکیل شده اند که یک طرف مولکول از یک رشته یا زنجیر بلند چربی دوست ( لیپوفیل ) یا دافع آب ( هیدروفوب ) تشکیل شده که به علت تجانس و شباهت ساختمانی در روغن ها و چربی ها محلول بوده و به طرف آنها کشیده می شود، در انتهای دیگر مولکول یا در طول رشته بلند مولکولی یک یا چند گروه آبدوست ( هیدروفیل ) وجود دارد که به علت خاصیت پلاریته و تجانس در آب محلول بوده و به طرف آب و محلول های آبی کشیده می شود .

بدین طریق برحسب طبیعت و ساختمان شیمی فیزیکی هر یک از دو قسمت مولکول و به ویژه طرز اتصال گروه هیدروفیل به رشته لیپوفیل و یا محل قرار گرفتن گروههای هیدروفیل نسبت به رشته هیدروفوب خواص این مواد کاملاً تغییر می کند و بر حسب آنکه کدامیک از خواص شیمیایی فیزیکی آنها بر خواص دیگر غلبه داشته باشد آن را جزء دسته خاصی قرار داده و در کاربردهای مخصوص از آن استفاده می کنند .

سورفکتانت ها را می توان بر اساس ساختمان شیمیایی ، خواص فیزیکی ، خواص شیمیایی ، انحلال در آب یا حلال ها ، بارالکتریکی یون ها ، کاربرد و یا سایر خواص و اثر آنها طبقه بندی نمود .

مصرف کنندگان ، سورفکتانت ها را بر اساس کابرد آنها رده بندی می نمایند .

دو نوع رده بندی بیش از سایر رده بندی ها مورد توجهند :

الف ) رده بندی مواد مؤثر سطحی بر اساس نحوه اثر و موارد استعمال

در این رده بندی سورفکتانت ها بر حسب خاصیت و اثر غالب در دسته های زیر قرار می گیرند :

1) زداها (Detergents )

2) خیس کننده ها (Wetting agents )

3) مواد مولد کف (Foaming agents )

4) امولسیون کننده ها (Emulsifiers )

5) متفرق کننده ها ( Dispersants)

6) معلق نگهدارنده ها (Suspending agents )

7) نافذها (Penetrant )

8) حافظ های کلوئیدی (Colloid Protectors )

ب) رده بندی بر اساس ساختمان شیمیایی

بسیاری از خواص شیمی فیزیکی و حتی کاربردی تانسیواکتیوها ( موادی که کشش سطحی را کاهش می دهند ) به ساختمان شیمیایی این مواد مربوط می شود . لذا رده بندی بر اساس ساختمان شیمیایی این اجسام جوابگوی بسیاری از این مسائل است و در ساختمان شیمیایی این اجسام یک یا چند گروه آبدوست قطبی و یک رشته چربی دوست غیر قطبی وجود دارد . به طور کلی سورفکتانت ها را بر حسب بار یونی در رشته چربی دوست رده بندی کرده اند و سپس هر رده را بر حسب طبیعت گروه هیدروفیل دسته بندی نموده و بر حسب نوع اتصال بین گروه هیدروفیل و هیدروفوب طبقه بندی می نمایند .

بنابراین شرح مهم ترین رده های مواد مؤثر سطحی به ترتیب زیر می باشند :

سورفکتانت ها آنیونی ، کاتیونی ، آمفوتریک و غیر یونی .

سورفکتانت های آنیونی (Anionic )

سر هیدروفیلیک این مواد دارای بار منفی است . از جمله مواد این گروه که دارای مقدار مصرف بیشتری نسبت به بقیه هستند عبارتند از : آلکیل بنزن سولفونات های خطی ، اتوکسی سولفات ها ، آلکیل سولفات ها .

این گروه از شوینده ها نسبت به دیگر گروه های پاک کننده دارای بیشترین مقدار مصرف می باشند. هر کدام از شوینده های فوق مورد استفاده خاصی دارند . مثلاً آلکیل سولفاتها و آلکیل اتوکسی سولفاتها بیشتر در تولید محصولات بهداشت فردی استفاده می شوند .

سورفکتانت های کاتیونی (Cationic )

معمولاً سرهیدروفیلیک این مواد دارای بار مثبت بوده و بعد از شوینده های آنیونی و غیر یونی ترتیب دارای بیشترین مصرف است . شوینده های کاتیونی در تولید بعضی از دترجنت های خاص به کار می روند . مثلاً این مواد همراه با محصولات مورد استفاده در خشک شویی ها به عنوان مواد نرم کننده و ضدعفونی کننده کاربرد دارند . مثل :

CH₃ ___ ( CH2 )_3-17 ___ N ( CH₃ )₃

این ماده یکی از شوینده های کاتیونی است که برای منظورهای یاد شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. از کاتیون های مهم می توان به ترکیبات چهار ظرفیتی آمونیوم که دارای خاصیت ضدعفونی کنندگی است اشاره کرد .

در کل دترجنت های کاتیونی اغلب باعث از بین رفتن میکروارگانیسم ها می گردند و به عنوان ضدعفونی کننده نیز به کار می روند به همین علت از این مواد جهت استریل کردن پارچه ها در هنگام شستشو ، شستشوی ظروف در رستورانها و همچنین وسایل جراحی در بیمارستانها و نیز به عنوان ضدعفونی کننده در مؤسسات نظامی و دریایی برای شستشوی استخر و حمام مورد استفاده قرار می گیرند .

سورفکتانت ها آمفوتریک (Amphoteric )

با تغییرPH بار الکتریکی گروه آب گریز در ماده شیمیایی تغییر می کند . این گروه از شوینده ها از نظر رفتار الکتریکی مطابق محیطی که در آن قرار می گیرند عمل می کنند . اگر محیط قلیایی باشد دارای رفتار آنیونیکی و اگر محیط اسیدی باشد دارای رفتار کاتیونیکی هستند . به طور کلی اکثر محصولات این گروه از مشتقات آمیدازولین ها ( مشتق شده از اسیدهای چرب ) ، اتانول آمین و اسید کلرواستیک می باشند . در این ترکیبات که دارای خاصیت دوگانه هستند بار مثبت و منفی به صورت همزاد وجود دارد مانند الکیل بتائین ها :

نرمی و قابلت سازگاری با شرایط مختلف از نظر PH از جمله خصوصیات بارز این گروه از شوینده هاست . به دلیل اینکه این گروه از مواد شوینده سوزشی در چشم انسان ایجاد نمی کنند در تهیه محصولات استحمام کودکان مود توجه خاص هستند .

سورفکتانت های غیر یونی (IonicNon )

این گروه از سورفکتانت ها از نظر بار الکتریکی خنثی و برای تولید پودرهای مورد مصرف ماشین های لباسشویی استفاده می شوند و دلیل عمده آن کف کم آنها است . نانیونیک های مهم در صنعت عبارتند از الکیل اتوکسی لیتها ، الکیل فنیل اتوکسی لیتها ، اتانول آمین های چرب .

هر کدام از مواد یاد شده دارای مصارفی از قبیل تولید شامپوهای فرش می باشند .

در مورد مواد دو خصلتی (سورفکتانت های آمفوتریک ) چنانچه با تغییرPH بار الکتریکی گروه آبگریز در ماده شیمیایی تغییر کند به این ماده صفت دو خصلتی اطلاق می شود . مواد سطحی که در محیط به شدت اسیدی دارای بار مثبت و در محیط قلیایی دارای بار منفی و درPH بینابینی تواماً دارای بار مثبت و منفی هستند ، در زمره مواد دو خصلتی هستند .

سورفکتانت ها اصلی ترین و مهم ترین ماده شیمیایی در شوینده ها هستند و حدود 5 الی 30 درصد وزن شوینده ها را تشکیل می دهند . نقش اصلی سورفکتانت ها در شوینده های سنتزی این است که سبب جدایی چرک و چربی از سطح می شوند .

چند نمونه از سورفکتانت هایی که اغلب در شوینده ها یاقت می شوند عبارتند از :

- آلکیل بنزن سولفونات خطی با ساختار مقابل :

- دی الکیل بنزن سولفونات ها

- الکان سولفونات ها

صابون

ملح اسیدهای چرب را صابون گویند .

به طور کلی سه اصل در ارتباط با مخلوط چربیها باید مد نظر داشت :

1. در عمل صابونی شدن انرژی زیادی برای مخلوط شدن دو واکنش دهنده غیر قابل اختلاط با هم ( محلول سود و مخلوط چربیها ) لازم است .
2. سرعت صابونی شدن با تشکیل صابون افزایش و صابون تشکیل شده به عنوان امولسیون کننده برای دو واکنش دهنده عمل می کند .
3. عملاً مخلوط چربیها و روغنها مقدار اضافی تری قلیا برای تکمیل صابونی شدن لازم دارند و مقدار اضافی قلیا با افزودن اسیدهای چرب خنثی می شود .

طبقه بندی روغنها و چربیها بر اساس خواص صابون حاصل

روغنها و چربیها بر اساس خواص صابونها به 5 گروه تقسیم می شوند :

1. چربیهای جامد که صابون حاصل دارای کف کم در آب سرد و پاک کنندگی خوب و دوام خوب است . این گروه شامل تالو ، گریس ، روغنهای گیاهی و دریایی جامد شده با نقطه ذوب و تیتر بالاو روغن پالم استئارین است . این صابون روی پوست ملایم است . این گروه معمولاً 60 درصد پایه چربی صابونها و تالو تنها حدود 40 درصد چربی صابون را تشکیل می دهد .
2. چربیهای جامد که حاصل صابون با ذرات کف کنندگی خوب و حلالیت بالا در آب سرد است ( چربیهای گروه لوزیک ) . معمولاً از روغن کوکونات ، پالم کرنل وBaba SSU استفاده می شد . معمولاً 15 درصد چربی صابون را تشکیل می دهند .
3. روغنها و چربیهایی که حاصل صابون با بافت نرم است . روغن زیتون ، سویا از این گروهند و روغن کتان اصولاً برای صابون پتاسی استفاده می شود .

این گروه روغنها ( خشک شونده و نیمه خشک شونده ) نسبت به تالو و کوکونات سریعتر فاسد شده و سبب تخمیر در رنگ صابون می شوند .

4. رزین که صابون کف سریعتر و حلالیت بیشتری دارد ، اما خیلی نرم هستند و به همین دلیل به تنهایی استفاده نمی شوند .
5. اسیدهای چرب و نفتینیک .