بررسی ارزش غذایی برگ، ریشه و بوته کامل چغندر علوفهای وسیلاژ آن WORD
چکیده
در حال حاضر در کشور ما به دلیل عدم آشنایی کامل با ارزش غذایی و نحوه استفاده بهینه ازچغندرعلوفه‌ای، بیشتر به صورت تازه به مصرف دام میرسد که در اغلب موارد مشکلات گوارشی را به همراه دارد. این پژوهش به منظور بررسی ارزش غذایی برگ، ریشه و بوته کامل چغندر علوفهای وهمچنین سیلاژ آن انجام شد. بدین منظور چغندر علوفهای از مزارع سطح شهرستان تربت حیدریه در آبانماه برداشت و جهت بررسی ارزش غذایی برگ و طوقه گیاه از ریشه غدهای، به قطعات 1 الی 2 سانتیمتری خرد گردید. پس از تعیین میزان رطوبت، نمونهها را خشک کرده، در مرحله بعد جهت سیلو نمودن تیمارهای خرد شده جهت سیلاژ وبا توجه به اینکه درصد رطوبت مناسب سیلاژ (65درصد) باشد با کاه گندم مخلوط گردید. سپس در سطلهای پلاستیکی سیلو شدند و بعد از 45 روز باز شدند. ترکیبات شیمیایی شامل DM، OM، ASH، CP، EE، NDF و DAF طبق روشهای استاندارد اندازهگیری شد. گوارش پذیری ماده آلی و انرژی متابولیسمی با روش تولید گاز و تجزیهپذیری ماده خشک با روش کیسه نایلونی و خوشخوراکی با استفاده از روش کافه تریا بر آورد شد.دادهها در یک طرح کاملاً تصادفی(6 تیمار و 3 تکرار) با نرم افزار SAS آنالیز شد. نتایج نشان داد که مقدار پروتئین خام در تیمار برگ و مقدار ADF و NDF در تیمار سیلو شده بیشتربود. حجم گاز تولیدی، گوارش پذیری ماده آلی، میزان تجزیهپذیری شکمبه و انرژی متابولیسمی در تیمار ریشه بیشتر بود. همچنین ریشه چغندرعلوفهای میزان تجزیهپذیری ماده خشک، خوشخوراکی بیشتری در مقایسه با سایر تیمارها داشت(05/0>P).
کلمات کلیدی: چغندرعلوفهای، تجزیهپذیری ماده خشک، تولید گاز، گوارشپذیری، خوشخوراکی
مقدمه وکلیات
1-مقدمه...................2
فصل دوم :مروری بر مطالعات انجام شده
2-1- تحقیقات انجام شده برروی چغندر علوفه ای7
2-2- مقایسه چغندر علوفه ای نسبت به چغندر قند9
2-3- خصوصیات زراعی چغندر علوفه ای10
2-4- عوامل ضد تغذیه ای چغندرعلوفه ای10
2-5-اساس تهیه سیلاژ از علوفه12
2-6- تأثیر فرآیندسیلو بر شاخص‌های کیفی علوفه13
2-6-1- تغییرات عصاره عاری از نیتروژن (NFE)13
2-6-2- تغییرات فیبر یا سلولز14
2-7- تعیین میزان تجزیه پذیری و قابلیت هضم نمونههای خوراکی16
2-7-4- انکوباسیون و بیرون آوردن کیسه‌ها از شکمبه199
2-8- روش تولید گاز (Gas production)20
2-9- تعیین میزان خوش خوراکی...............................................................................................................22
فصل سوم: مواد و روش ها
3-مواد و روش ها.......................................................................................................................................25
3-1- موقعیت و مشخصات آب و هوایی گیاه مورد مطالعه و محل اجرای آزمایش255
3-3- روش نمونه‌برداری و آماده سازی نمونههای چغندر علوفه ای255
3-4- روشهای ارزشیابی مواد خوراکی27
3-4-1- تعیین ترکیبات شیمیایی27
3-4-1-1- اندازه گیری pH سیلو277
3-4-1-2- تعیین درصد ماده خشک278
3-4-1-3- تعیین درصد خاکسترخام و ماده آلی299
3-4-1-4- اجزای دیواره سلولی299
3-4-1-4-1- دیواره سلولی(NDF)299
3-4-1-4-2- دیواره سلولی بدون همی سلولز(ADF)31
3-4-1-7-1- اندازهگیری ازت به روش تیتراسیون بعداز تقطیر333
3-4-1-7-2- آماده.سازی نمونه333
3-4-1-7-4- تقطیر و تیتراسیون344
3-4-1-7-5- اندازهگیری پروتئین خام355
3-4-2-تفسیر نتایج حاصل از کیسه‌های نایلونی355
3-4-3-1- آمادهسازی نمونه و سرنگ‌ها366
3-4-3-2- محلول‌های لازم برای آزمون تولید گاز377
3-4-3-3- محلول عناصراصلی (ماکرومینرال)377
3-4-3-4- محلول عناصر کم مصرف (میکرومینرال)377
3-4-2-4- مواد لازم برای تهیه و آمادهسازی محیط کشت388
3-4-2-4-1- آمادهسازی محیط کشت399
3-4-2-4-2- تهیه مخلوط شیرابه شکمبه - محیط کشت399
3-4-2-4-3- برآورد قابلیت هضم ماده آلی(OMD)40
3-4-2-4-4- برآورد ماده آلی قابل هضم در ماده خشک40
3-4-2-4-5- برآورد انرژی قابل متابولیسم41
3-5- محاسبات و تجزیه تحلیل آماری42
نتایج وبحث
4-1- نتایج تغییرات ترکیبات شیمیایی تیمارهای آزمایشی444
4-1-6- دیواره سلولی بدون همی سلولز (ADF)48
4-3- فراسنجه های برآورد شده تولید گاز544
4-4- تجزیه پذیری ماده خشک تیمارهای مختلف555
4-4-1- تجزیهپذیری ماده خشک گیاهان در زمانهای مختلف انکوباسیون555
4-4-2- فراسنجه های تجزیه پذیری ماده خشک تیمارهای مورد مطالعه577
پیشنهادت65
عنوان صفحه
جدول2-1- عوامل موثر بر دقت تکنیکهای تجزیهپذیری شکمبهای در شرایط In situ........................................20
جدول3-1- درجه بندی سیلاژ از نظر کیفیت برا اساس شاخص فلینگ..........................................................................28
جدول4-1- میانگین درصد ترکیبات شیمیایی تیمارهای مختلف چغندرعلوفه ای و سیلاژ آن................................44
جدول4-2- میانگین حجم گاز تولیدی (میلی لیتر/200 میلی گرم ماده خشک )تیمارهای مورد مطالعه................52
جدول4-3- گوارشپذیری ماده آلی و انرژی متابولیسمی تیمارهای مورد بررسی.........................................................54
جدول4-4- میانگین درصد تجزیهپذیری ماده خشک تیمارها در ساعات مختلف انکوباسیون شکمبه ای...............56
جدول4- 5- درصد فراسنجه‌های تجزیه پذیری چغندرعلوفه ای و سیلاژ آن.................................................................59
جدول 4-6- میانگین درصد ترکیبات شیمیایی تیمارهای مختلف چغندرعلوفه ای و سیلاژ آن..................................61
فهرست اشکال وتصاویر
عنوان صفحه
شکل4-1-تصویر برگ وریشه چغندرعلوفهای..........................................................................................................................10
شکل4-2- تولید گاز (میلی لیتر در 200 میلیگرم ماده خشک) تیمارهای مورد مطالعه در زمانهای مختلف انکوباسیون........................................................................................................................................................................................52
شکل4-3- تجزیه پذیری ماده خشک (درصد) تیمارهای مورد مطالعه در زمانهای مختلف انکوباسیون..................57
شکل4-4- خوش خوراکی( درصد ) تیمارهای مختلف چغندرعلوفه ای و سیلاژ آن.....................................................62
فهرست نشانههای اختصاری
Acid detergent fibre (ADF) فیبر محلول در شوینده اسیدی
Acid detergent lignin (ADL) لیگنین محلول در شوینده اسیدی
Ash خاکستر خام
Association of Official Agricultural Chemists 1990 (AOAC)
Crude fibre (CF) الیاف خام
Crude protein (CP)پروتئین خام
Dry matter (DM) ماده خشک
Dry matter digestibility (DMD)ماده خشک قابل هضم
Digestibility organic matter in Dry matter (DOMD)ماده آلی قابل هضم در ماده خشک
Ether extract (EE)چربی خام
Flying plointشاخص فلینگ
Gross energy (GE) انرژی خام
Gas Production Testآزمون تولید گاز
In vitro digestibility قابلیت هضم در شرایط آزمایشگاه
In situ degradability تجزیهپذیری در شرایط دام زنده
Metabolizable energy (ME) انرژی متابولیسمی
Neutral detergent fibre (NDF) فیبر محلول در شوینده خنثی
Organic matter (OM)ماده آلی
Organic matter digestibility (OMD)قابلیت هضم ماده آلی
Platabilityخوش خوراکی .
|
فصل اول مقدمهو کلیات |
|
فصل اول مقدمهو کلیات |
1- مقدمه
71 میلیون راس دام معادل 120 میلیون واحد دامی در کشور وجود دارد، که برای تغذیه آنها سالانه حدود 75 میلیون تن علوفه خشک مورد نیاز است و لازم به ذکر است که در حال حاضر 106 میلیون واحد دامی در کشور وجود دارد(FAO, 1966). قرار گرفتن ایران در کمربند مناطق خشک و نیمه خشک، کمبود مراتع، پایین بودن سطح تولید علوفه درکشور، نیاز به واردات و لزوم تولید محصولی با کیفیت و کمیت بالا همگی بیانگر اهمیت ویژه گیاهان علوفهای می‌باشد. منگل و چغندرعلوفهای و چغندرقند هر سه از اعضای گونه Beta vulgaris هستند و جهت سهولت از روی میزان ماده خشک طبقه‌بندی میشوند(صوفی سیاوش، 1388). کمترین میزان ماده خشک و بیشترین مقدار پروتئینخام[1] در منگل یافت میشود همچنین، منگل از نظر قند فقیرترین این سه نوع بهشمار میرود. از لحاظ مقدار ماده خشک و قند، چغندرعلوفهای بین منگل و چغندر قند قرار می‌گیرد در حالی که چغندرقند از نظر میزان مادهخشک و قند غنی‌ترین و از لحاظ پروتئینخام فقیرترین این سه نوع است.میزان مادهخشک چغندرعلوفهای بطور متوسط 18 درصد میرسد که بسته به نوع واریته گیاه، مرحله رشد و شرایط محیطی زمان برداشت این مقدار متغیر است. در هلند و دانمارک استفاده از چغندرعلوفهای جهت تغذیه گاوهای شیری مرسوم است (صوفی سیاوش و جان‌محمدی، 1388). تفاوت بین غده‌ها و ریشه‌ها در شکل کربوهیدرات ذخیرهای[2] آنها است. در غده‌ها نشاسته[3] یا فروکتان‌ها و در ریشه‌ها ساکروز و یا گلوکز عمده کربوهیدرات ذخیرهای را تشکیل می‌دهد. ماده خشک غده‌ها بیشتر و فیبرخام آنها کمتر از ریشه‌ها است. چغندر علوفهای جزء بوته‌های ریشه‌ای است که احتیاجات و شرایط تولید آن مثل چغندرقند است. کیفیت علوفه و عملکرد این گیاه بیش از چغندرقند است. ماده خشک تولیدی در هر هکتار حدود 13 تا 15 تن است. تولید علوفه تازه (طی چند چین برداشت) 80 تا 90 تن در هکتار با ماده خشک 12 تا 19 درصد است(صوفی سیاوش، 1388). میزان پروتئین خام 12 تا 13 درصد، گوارش پذیری 87 درصد و انرژی قابل متابولیسم[4] برگ چغندر علوفهای 5/12 تا 5/13 مگاژول در کیلوگرم ماده خشک گزارش شده است، همچنین، در ریشه میزان پروتئینخام 2/6 درصد و فیبرخام 3/5 درصد و انرژی قابل متابولیسم را 8/11 مگاژول در کیلو گرم ماده خشک گزارش شده است (صوفی سیاوش، 1388).خصوصیات اصلی محصولات ریشه‌ای، رطوبت زیاد (750 تا 940 گرم در کیلوگرم ) و فیبر نسبتاً کم (40 تا 130 گرم در کیلو گرم ماده خشک) آنها است. ماده آلی ریشه‌ها از قابلیت هضم زیادی برخوردارند (80 تا 87 درصد) و عمده آن را قند تشکیل میدهند (50 تا 75 درصد). تجزیهپذیری پروتئین ریشه‌ها در شکمبه بالا و در حدود 80 تا 85 درصد می‌باشد. چغندرعلوفهای در مقایسه با چغندرقند دارای پروتئین خام بیشتر و قابلیت تجزیهپذیری بیشتر است(صوفی سیاوش، 1388). خوشخوراکی علوفه‌ها عامل مهمی است که میزان مصرف آن در دام را مشخص می‌کند و با ترکیبات شیمیایی علوفه رابطه مستقیم دارد از جمله خصوصیات کیفی علوفه می توان به خوشخوراکی و ارزش رجحانی، ارزش غذایی گیاهان و گوارشپذیری اشاره کرد. خوشخوراکی[5] بدین صورت تعریف می شود که مجموع عواملی است که سبب می‌گردد یک گیاه در مقابل گیاه دیگر برای دام مورد قبول‌تر باشد (دیانتی تیلکی و میرجلیلی، 1386). با توجه به اینکه ترکیبات چغندرعلوفهای در برگ، ریشه و بوته کامل متفاوت است لذا تعیین میزان خوشخوراکی آن ها در گوسفند که دام اصلی مصرف کننده این محصولات می‌باشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.رابطه کم توقع بودن این علوفه به لحاظ شرایط کشت و قدرت عملکرد مناسب در خاک‌های شور می‌تواند اهمیت استفاده از این علوفه را بیان نماید. نظر به اینکه چغندرعلوفهای گیاهی پر محصول بوده و دارای کربوهیدرات محلول به مقدار مناسبی است میتوان به وسیله سیلوکردن ارزش غذایی آن را حفظ کرد و در فصل زمستان که علوفه تازه در دسترس نیست از آن استفاده کرد. لذا تعیین ارزشغذایی و خوشخوراکی بخشهای مختلف آن و مقایسه آن با نمونههای سیلوشده می تواند ارزش غذایی این گیاه را برای استفاده در تغذیه دام ها مشخص نماید.چغندرعلوفهای به دلیل قابلیت هضم بالای مواد مغذی موجود در آن نسبت به سایر محصولات علوفهای از ارزش غذایی بیشتری برخوردار است. بهترین نوع محصول ممکن است در هر هکتار 18 تن ماده خشک تولید نماید..تعداد دوایر متحدالمرکز در چغندر علوفه ای 5-3 عدد و در چغندر قند 12-8 عدد می باشد.نظر بهاینکه تاکنون تحقیقات کاملی در مورد ارزش غذایی چغندرعلوفهای در کشور انجام نشده است، ضروری است که این گیاه مورد بررسی قرار گیرد. لذا این تحقیق برای تعیین ارزش غذایی بخشهای مختلف گیاه چغندرعلوفهای سیلو شده و سیلو نشده و تعیین میزان خوش خوراکی انجام گرفت.
هدف اصلی از حفظ هر محصول زراعی، نگهداری آن در شرایط مطلوب برای استفاده در فصولی است که این محصول وجود ندارد. شرایط نامطلوب جوی ممکن است باعث از دست رفتن مواد مغذی و در مجموع کاهش ارزشغذایی علوفه شود یکی از روشهایی که تا حدودی وابستگی کمتری به شرایط جوی، مرحله برداشت و بلوغ گیاهان دارد و توسط دامداران برای نگهداری گیاهان به کار میرود، استفاده از فرآیند تخمیر طبیعی (تهیه سیلاژ) است. با اینکه امروزه تهیه علوفه خشک با ورود فناوریهای جدید خشک کردن به طور قابل ملاحظهای بهبود یافته است، اما از آنجایی که این روشها به شدت تخصصی و زمان بر هستند بسیاری از دامداران ترجیح میدهند که علوفه را به صورت سیلو شده نگهداری نمایند. همچنین سیلو کردن باعث از بین رفتن بسیاری از مواد ضد مغذیهای موجود در گیاه میشود (ولی زاده و ناصریان، 1386). نخستین مورد ضروری برای حفظ محصولات زراعی بوسیله تخمیر طبیعی، دستیابی به یک شرایط بیهوازی است. در عمل روشهای بیهوازی را میتوان به روشهای گوناگون بدست آورد. هدف اصلی از پوشاندن و غیر قابل نفوذ نمودن سیلو، پیشگیری از ورود مجدد و گردش هوا در مواد سیلو شده است. در هر قسمتی که اکسیژن برای مدتی با علوفه در تماس باشد، فعالیتهای میکروبی بصورت هوازی رخ داده و در اثر فساد، مواد به فرآوردههای غیر قابل استفاده، غیر خوراکی و اغلب سمی تبدیل میشوند. دومین هدف مهم جلوگیری از فعالیت میکروارگانیسمهای نامطلوب مانند کلستریدیومها[6] و انتروباکتریها[7] است( ولی زاده و همکاران، 1386).
الف-تعیین ارزشغذایی و خوشخوراکی سربرگ، ریشه و بوته کامل چغندرعلوفهای
ب - مقایسه بین ارزشغذایی و خوشخوراکی بخشهای مختلف چغندرعلوفهای سیلو شده و سیلو نشده
