ارائه الگوی تلفیقی تدوین استراتژی بر مبنای تحلیل SWOT و رویکرد مبتنی بر منابع در راستای کسب مزیت رقابتی پایدار word

فهرست مطالب

فهرست مطالب هشت

فهرست جداول یازده

فهرست اشکال سیزده

چکیده1

فصل اول: کلیات

1-1 مقدمه2

1-2 تعریف مسأله و ضرورت انجام تحقیق3

1-3 سؤالات و اهداف پژوهش3

1-4 فرضیات مورد آزمون4

1-5 روش تحقیق4

1-6 ساختار گزارش5

فصل دوم: مروری بر مفاهیم مدیریت استراتژیک و ارتباط آن با مزیت رقابتی

2-1 مقدمه6

2-2 مدیریت استراتژیک7

2-3 رویکردهای تدوین استراتژی10

2-3-1 تئوری سازمان صنعتی12

2-3-2 رویکرد مبتنی بر سناریو12

2-3-3 نگرش جبرگرایی محیطی13

2-3-4 نگرش اعمال قدرت13

2-3-5 نظریهاقتصادیچامبرلین13

2-3-6 نظریهاقتضایی13

2-3-7 رویکرد تدوین استراتژی مبتنی بر ذینفعان14

2-3-8 تجزیه و تحلیل SWOT15

2-3-9 رویکرد مبتنی بر منابع19

2-4 مزیت­های رقابتی27

2-4-1 مزیت رقابتی پایدار29

2-4-2 چارچوب VRIO32

2-4-3 تعیین وضعیت رقابتی منابع توسط چارچوب VRIO34

2-5 جمع­بندی36

فصل سوم: معرفی مدل پیشنهادی تدوین استراتژی

3-1 مقدمه37

3-2 سابقه پژوهش37

3-3 شرح مدل پیشنهادی تدوین استراتژی42

3-3-1 تعیین مأموریت و چشم­انداز سازمان42

3-3-2 تعیین عوامل چهارگانه42

3-3-3 غربال­سازی عامل­ها44

3-3-4 حیطه­بندی منابع سازمان44

3-3-5 تعیین منابع در هر حیطه44

3-3-6 اجرای چارچوب VRIO45

3-3-7 تعیین ارتباطات بین عوامل و منابع در هر حیطه45

3-3-8 تعیین اهداف کلان47

3-3-9 تعیین گزینه­های استراتژی در هر حیطه47

3-3-10 اولویت­بندی گزینه­ها و انتخاب استراتژی­های اصلی49

3-3-11 هدف­گذاری وضعیت رقابتی منابع49

فصل چهارم: پیاده­سازی مدل پیشنهادی در شرکت بین­المللی مهندسی سیستم­ها و اتوماسیون

4-1 مقدمه51

4-2 معرفی شرکت بین­المللی مهندسی سیستم­ها و اتوماسیون52

4-2-1 تاریخچه شرکت52

4-2-2 زمینه‌های فعالیت شرکت53

4-2-3 اهداف کیفی شرکت55

4-2-4 سهامداران، توزیع پرسنل و چارت سازمانی شرکت56

4-3 نتایج پیاده­سازی مدل پیشنهادی58

4-3-1 تعیین مأموریت و چشم­انداز58

4-3-2 تعیین عوامل داخلی و خارجی60

4-3-3 غربال کردن عوامل چهارگانه63

4-3-4 حیطه­بندی منابع سازمان77

4-3-5 شناسایی منابع78

4-3-6 اجرای چارچوب VRIO79

4-3-7 تعیین ارتباطات بین منابع و عوامل چهارگانه80

4-3-8 تعیین اهداف کلان82

4-3-9 تعیین گزینه­های استراتژی82

4-3-10 اولویتبندی گزینه­ها و انتخاب استراتژی­های اصلی92

4-3-11 هدف­گذاری وضعیت رقابتی منابع109

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

5-1 مقدمه111

5-2 تحلیل و ارزیابی مدل پیشنهادی111

5-2-1 معیار ثبات و سازگاری113

5-2-2 معیار هماهنگی114

5-2-3 معیار امکان­پذیر بودن114

5-2-4 معیار منابع و مزیت رقابتی115

5-2-5 معیار فرآیند تدوین و بروز رسانی115

5-2-6 وزن دهی به معیارها116

5-2-7 پیاده­سازی SAW. 117

5-3 نتیجه­گیری119

5-4 نوآوری­های تحقیق121

5-5 محدودیت­های تحقیق122

5-6 پیشنهاد برای تحقیقات آتی122

پیوست: پرسشنامه­های تحلیل عوامل داخلی و خارجی123

پ-1- پرسشنامه تحلیل عوامل داخلی123

پ-2- پرسشنامه تحلیل عوامل خارجی126

مراجع128

 فهرست جداول

 عنوانصفحه

جدول 2-1 : تقسیم­بندی منابع از دیدگاه والنتین24

جدول 3-1 : مثالی فرضی از تعیین ارتباط بین منابع و عوامل در حیطه اول46

جدول 3-2 : مثالی فرضی از تعیین گزینه­های استراتژی در حیطه148

جدول 4-1 : اجزاء اصلی بیانیه مأموریت.................... 58

جدول4-2 : لیست نقاط قوت................................ 60

جدول4-3 :لیست نقاط ضعف................................. 61

جدول4-4 :لیست فرصت­ها................................... 62

جدول4-5 :لیست تهدیدها.................................. 62

جدول4-6 : توزیع پرسشنامه­های برگشت داده شده به تفکیک سمت افراد64

جدول 4-7 : نتایج آماری بررسی نقاط قوت.................. 65

جدول 4-8 : نتایج آماری بررسی نقاط ضعف ................. 67

جدول 4-9 : نتایج آماری بررسی فرصت­ها..................... 69

جدول 4-10 : نتایج آماری بررسی تهدیدها................... 70

جدول 4-11: طبقه­بندی نقاط قوت بر اساس آزمون­های آماری..... 72

جدول 4-12: طبقه­بندی نقاط ضعف بر اساس آزمون­های آماری..... 73

جدول 4-13: طبقه­بندی فرصت­ها بر اساس آزمون­های آماری....... 74

جدول 4-14: طبقه­بندی تهدیدها بر اساس آزمون­های آماری...... 75

جدول 4-15: فهرست عوامل کلیدی............................ 76

جدول 4-16: منابع شناسایی شده در سازمان.................. 78

جدول 4-17 : نتایج اجرای چارچوب VRIO..................... 79

جدول 4-18: ارتباطات بین عوامل چهارگانه و منابع.......... 80

جدول 4-19: اهداف کلان.................................... 82

جدول 4-20: تعیین گزینه­های استراتژی در حیطه­ی "مالی"...... 83

جدول 4-21: تعیین گزینه­های استراتژی در حیطه­ی "تجاری".... 84

جدول 4-22: تعیین گزینه­های استراتژی در حیطه­ی "شهرت و اعتبار" 86

جدول 4-23: تعیین گزینه­های استراتژی در حیطه­ی "سازمانی"... 87

جدول 4-24: تعیین گزینه­های استراتژی در حیطه­ی "انسانی".... 88

جدول 4-25: تعیین گزینه­های استراتژی در حیطه­ی "دانش و تکنولوژی" 89

جدول 4-26: تعیین اوزان معیارها.......................... 97

جدول 4-27: اولویت­بندی گزینه­های استراتژی بر اساس معیار "تأثیر در وضعیت رقابتی منابع".......................................... 98

یازده

جدول 4-28: اولویت­بندی گزینه­های استراتژی بر اساس معیار "بهره­گیری از سایر منابع سازمان".......................................... 99

جدول 4-29: اولویت­بندی گزینه­های استراتژی بر اساس معیار "همسویی با عوامل چهارگانه"............................................. 100

جدول 4-30: اولویت­بندی گزینه­های استراتژی بر اساس معیار "قابلیت اجرا"101

جدول 4-31: اولویت­بندی گزینه­های استراتژی بر اساس معیار "هزینه­های لازم برای اجرا"............................................ 102

جدول 4-32: اولویت­بندی گزینه­های استراتژی بر اساس معیار "زمان لازم برای اجرا"................................................. 103

جدول 4-33: اولویت­بندی گزینه­های استراتژی بر اساس معیار "همسویی با سیاست­های کلی سازمان".................................. 104

جدول 4-34: تعیین نمره کل گزینه­های استراتژی............. 105

جدول 4-35: اولویت­بندی نهایی گزینه­های استراتژی.......... 107

جدول 4-36: تعیین استراتژی­های اصلی از بین گزینه­های استراتژی108

جدول 4-37: هدف­گذاری وضعیت رقابتی منابع................. 109

جدول 5-1: معیارها و زیرمعیارهای استفاده شده............ 112

جدول 5-2 : وزن­دهی معیارها و زیرمعیارها................. 117

 فهرست اشکال

شکل 2-1 : ماتریس SWOT ................................. 17

شکل2-2 : زنجیره ارزش پورتر ........................... 25

شکل 2-3 : چارچوب 7S .................................. 25

شکل 2-4 : مدل گرانت به صورت خلاصه شده ................... 26

شکل 2-5 : مدل هانت و مورگان............................. 27

شکل 2-6: چگونگی تعیین وضعیت رقابتی منابع توسط چارچوب VRIO35

شکل 3-1: چارچوب کلی مدل پیشنهادی تدوین استراتژی ........ 43

شکل 4-1 : تقسیم­بندی بخش­های شرکت ........................ 53

شکل4-2 : چارت سازمانی شرکت.............................. 56

شکل4-3: سهامداران شرکت.................................. 57

شکل4-4 : توزیع پرسنل برحسب واحد سازمانی ............... 57

شکل4-5: توزیع پرسنل برحسب تحصیلات ....................... 57

شکل 4-6 : بیانیه مأموریت سازمان ........................ 59

شکل4-7: حالت کلی یک ماتریس تصمیم........................ 94

شکل 5-1: مقایسه مدل تلفیقی و تحلیل SWOT توسط روش SAW. 118

 چکیده

دیدگاه­ها و مدل­های مختلفی در زمینه تدوین استراتژی وجود دارد که هریک دارای معایب و مزیت­هایی می­باشند. یکی از مطرح­ترین آنها که در کشور ما نیز دارای سابقه زیادی می­باشد، تحلیل SWOT است که همزمان دو محیط داخلی و خارجی را بررسی می­کند و با بهره جستن از نقاط ضعف، نقاط قوت، فرصت­ها و تهدیدهای پیش روی سازمان به تدوین استراتژی می­پردازد. اخیراً ایرادها و انتقادات بسیاری به تحلیل SWOT وارد شده است. این مسئله باعث شده که برخی از صاحبنظران از اتمام دوره مفید تحلیل SWOT سخن بگویند. اما با وجود انتقادهایی که بر این تحلیل وارد می­شود، این رویکرد دارای مزایای بسیاری نیز می­باشد. یکی از ایرادات عمده­ تحلیل SWOT عدم تمرکز کافی بر روی مقوله مزیت رقابتی می­باشد. یکی از مطرح­ترین دیدگاه­هایی که تمرکز خود را در تدوین استراتژی­های سازمان، بر دستیابی به مزیت رقابتی قرار داده­ است ، دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV) می­باشد. این دیدگاه توجه خود را بر استفاده از منابع و توانمندی­های سازمان جهت دستیابی به مزیت رقابتی پایدار معطوف نموده است. در این پژوهش یک مدل تدوین استراتژی با تلفیق تحلیل SWOT و رویکرد مبتنی بر منابع ارائه شده است. در توسعه‌ی این مدل ضمن حفظ مزایای هر دو رویکرد مذکور، به حذف معایب عمده آنها نیز پرداخته شده است. توجه به نقش منابع و مزیت­های رقابتی در تدوین استراتژی­های سازمان، در کنار عوامل چهارگانه ضعف، قوت، فرصت و تهدید، یکی از جنبه­های جدید و مهم این مدل می­باشد . همچنین مدل مذکور کارایی بالایی در طبقه­بندی منابع سازمان به لحاظ وضعیت رقابتی آنها دارد که به برنامه­ریزی جهت ارتقاء منابع و استفاده بهینه از آنها کمک شایانی می‌نماید. این تحقیق یکی از محدود پژوهش­هایی است که در آن مبانی رویکرد مبتنی بر منابع به صورت کاربردی مورد توجه واقع شده است و می­تواند به سازمان­های مختلف در تدوین استراتژی کمک نماید. مدل مذکور در شرکت بین­المللی مهندسی سیستم­ها و اتوماسیون پیاده‌سازی شده است که نتایج آن نشانگر کارایی مدل در تدوین استراتژی­های سازمانی می­باشد.

 کلمات کلیدی: تدوین استراتژی، تحلیل SWOT، رویکرد مبتنی بر منابع، مزیت رقابتی

1- فصل اول

فصل اول: کلیات

1-1 مقدمه

آنچهدر دنیایامروز،شرکتهاوسازمان­هارابادنیای چنددههقبلآنهامتمایزمی­کند،محیطناپایداروپیچیده، رقابتفزاینده،تغییراتوتحولاتسریع،پیشرفتهایتکنولوژیکی،توسعهروزافزونارتباطاتومبادلاتسریع اطلاعاتو ... میباشد. سازمان­ها به منظور موفقیت و بقا در چنین محیطی نیازمند استفاده از اصول نوین برنامه­ریزی و مدیریت هستند. یکی از مقولاتی که در چند دهه اخیر توجه بسیاری از سازمان­ها را به خود معطوف نموده است، بحث برنامه­ریزی و مدیریت استراتژیک است. برنامه‌ریزیاستراتژیکبهسازماناینامکانرامی‌دهدکهبهشیوه‌ایخلاقونوآورعملکندوبرایشکلدادنبهآیندةخودبهصورتانفعالیعملننماید.

برنامه­ریزی استراتژیک از سه فاز تدوین، اجرا و ارزیابی استراتژی­ها تشکیل شده است. دیدگاه­ها و مدل‌های مختلفی در زمینه تدوین استراتژی وجود دارد که هریک دارای معایب و مزیت­هایی می­باشند. در این پژوهش به دنبال این هستیم که با تلفیق و استفاده توأم از مزایای تحلیل SWOT و رویکرد مبتنی بر منابع (RBV[1]) به الگویی کارا برای تدوین استراتژی­های سازمان دست پیدا کنیم.

1-2 تعریف مسأله و ضرورت انجام تحقیق

دیدگاه­ها و مدل­های مختلفی در زمینه تدوین استراتژی وجود دارد که هریک دارای معایب و مزیت­هایی می­باشند. یکی از مطرح­ترین آنها که در کشور ما نیز دارای سابقه زیادی می­باشد، تحلیل SWOT است که همزمان دو محیط داخلی و خارجی را بررسی می­کند و با بهره جستن از نقاط ضعف، نقاط قوت، فرصت­ها و تهدیدهای پیش روی سازمان به تدوین استراتژی می­پردازد. اخیراً ایرادها و انتقادات بسیاری به تحلیل SWOT وارد شده است. برخی از این ایرادها به محتوا و برخی دیگر به فرآیند استفاده از این تحلیل برمی­گردد. این مسئله باعث شده که برخی از صاحبنظران از اتمام دوره مفید تحلیل SWOT سخن بگویند. اما با وجود انتقادهایی که بر این تحلیل وارد می­شود، این رویکرد دارای مزایای بسیاری نیز می­باشد. یکی از امتیازات تحلیل SWOT را می توان کوشش آن در اتصال عوامل داخلی و خارجی برای تولید یک استراتژی جدید بیان کرد. از دیگر مزایای بکارگیری تحلیل SWOT در سازمان­ها این است که به مدیران بینشی می­دهد تا بخش­های مختلف سازمان را به خوبی شناخته، بررسی و ممیزی کنند و در نهایت اقدامات مؤثرتری را انجام دهند. از این رو صاحبنظران زیادی این تحلیل را به عنوان یکی از سودمندترین روش­های تدوین استراتژی می­دانند.

یکی از ایرادات عمده­ تحلیل SWOT عدم تمرکز کافی بر روی مقوله مزیت رقابتی می­باشد. دیدگاه­های مختلفی وجود دارند که تمام تمرکز خود را در تدوین استراتژی­های سازمان، بر روی دستیابی به مزیت رقابتی قرار داده­اند. یکی از جدیدترین و مطرح­ترین این دیدگاه­ها، دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV) می­باشد. این دیدگاه توجه خود را بر استفاده از منابع و توانمندی­های سازمان جهت دستیابی به مزیت رقابتی پایدار معطوف نموده است. ترکیب صحیح دیدگاه مبتنی بر منابع با تحلیل SWOT می­تواند ابزاری ایجاد کند که از مزایای توأم تحلیل SWOT و دیدگاه مبتنی بر منابع برخوردار باشد.

در این تحقیق هدف آن است که علاوه بر استفاده از دیدگاه مبتنی بر منابع جهت افزایش کارایی تحلیل SWOT در زمینه دستیابی سازمان به مزیت رقابتی پایدار، با شناخت دقیق معایب تحلیل SWOT و بر طرف نمودن آنها با روش­ها و ابزارهای موجود، الگویی کارا جهت تدوین استراتژی­های سازمان حاصل گردد.

1-3 سؤالات و اهداف پژوهش

سؤالات اساسی که در این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ آنها هستیم، عبارتند از:

• آیا تحلیل SWOT و رویکرد مبتنی بر منابع می­توانند در کنار یکدیگر به عنوان الگویی تلفیقی برای تدوین استراتژی به کار گرفته شوند؟